Giải bài toán hộ kinh doanh... "không chịu lớn"
Dù thủ tục thành lập doanh nghiệp, cũng như có ưu đãi trong tiếp cận các nguồn lực sản xuất kinh doanh, thế nhưng, nhiều hộ kinh doanh vẫn “không chịu lớn” nguyên nhân vì đâu?
Theo một báo cáo từ Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), cả nước có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh, tuy nhiên, theo phòng đăng ký kinh doanh thuộc UBND cấp huyện và cơ quan thuế, chỉ có 1,7 triệu doanh nghiệp đăng ký và thực hiện nghĩa vụ thuế - đóng góp khoảng 1,6% cho ngân sách Nhà nước. Điều này có nghĩa là 3,3 triệu hộ kinh doanh vẫn chưa được đăng ký.
Nhìn vào thực tế đã nêu, không ít ý kiến cho rằng, các hộ kinh doanh dường như không muốn lên doanh nghiệp.
Một trong những nguyên nhân dẫn đến hiện trạng này được cho xuất phát từ việc mức thuế khoán cho các hộ kinh doanh thường thấp hơn thực tế doanh thu. Vì vậy, các hộ kinh doanh lo ngại khi chuyển lên doanh nghiệp, mọi hoạt động kinh doanh phải minh bạch và rõ ràng hơn, dẫn đến khả năng phải chịu mức thuế cao hơn.
Cùng với mức thuế phải đóng ít hơn, việc hộ kinh doanh “ngại lớn” còn xuất phát từ việc không phải thực hiện các thủ tục phức tạp như: báo cáo kế toán và báo cáo thuế, giúp họ tiết kiệm thời gian và công sức. Đặc biệt, thực tế hộ kinh doanh thường không phải đối mặt với việc thanh tra kiểm tra thuế hằng năm như doanh nghiệp.
Trước thực tế đã nêu, để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi sang doanh nghiệp, các ý kiến cho rằng, cần có các biện pháp như áp dụng chế độ kê khai thuế và kế toán đơn giản hơn cho doanh nghiệp siêu nhỏ trong ba năm đầu, không thực hiện thanh tra kiểm tra trong giai đoạn này và áp dụng một mức thuế suất đặc biệt thấp.
Theo chuyên gia kinh tế - TS Đinh Thế Hiển, để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển lên doanh nghiệp, cần có một mô hình thuế trung gian đơn giản hơn để giúp hộ kinh doanh chuyển đổi thuận lợi (hiện hộ kinh doanh nộp thuế theo phương thức khoán, trong khi doanh nghiệp phải kê khai chi tiết).
“Cần cho phép hộ kinh doanh thử nghiệm hoạt động theo mô hình doanh nghiệp trong một khoảng thời gian nhất định với các quy định linh hoạt hơn để họ làm quen và chưa phải chịu toàn bộ ràng buộc pháp lý. Nếu mô hình thử nghiệm thành công, việc chuyển đổi chính thức sẽ diễn ra suôn sẻ hơn", ông Hiển chia sẻ.
Đồng thời cho hay, về lâu dài, nếu Việt Nam áp dụng quy định chặt chẽ hơn về hóa đơn, việc đăng ký doanh nghiệp sẽ trở thành xu hướng tất yếu. Khi đó, môi trường kinh doanh sẽ minh bạch hơn, giúp các doanh nghiệp có nền tảng vững chắc để phát triển bền vững.
Còn theo bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam, để hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, cần chuyển đổi cơ bản chính sách thuế, bởi với chính sách như hiện nay sẽ không thể khiến hộ kinh doanh chịu lớn thành doanh nghiệp. Ngược lại, có một bộ phận doanh nghiệp còn chuyển xuống thành hộ kinh doanh.
Cụ thể, hiện nay hộ kinh doanh nộp thuế rất thấp, như đối với ngành hàng kinh doanh buôn bán thương mại, mức thuế đối với hộ kinh doanh chỉ 1,5%, trong đó 0,5% thuế thu nhập cá nhân và 1% thuế giá trị gia tăng (VAT).
Trong khi đó, doanh nghiệp mà kinh doanh hàng tươi sống hải sản không có đầu vào thì thuế VAT đã 5% rồi, chưa kể phải nộp các loại thuế khác nữa với thực hiện quy định của bảo hiểm, an toàn lao động...
“Với thực tế hiện nay, tôi đề xuất những hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở xuống thì có thể áp dụng thuế khoán. Vì đây là những hộ kinh doanh buôn bán nhỏ, chủ yếu là để giải quyết công việc làm, thu nhập cho chính bản thân họ và gia đình. Với hộ có doanh thu trên mức này thì thực hiện theo phương pháp kê khai với mức thuế nộp tương đương như doanh nghiệp”, vị này cho hay.
Đồng thời bày tỏ, chúng ta phấn đấu 1 triệu doanh nghiệp nhưng chưa thực hiện nên tôi đề nghị phải sửa đổi chính sách thuế đối với hộ có doanh thu năm lớn, tương đương với mức thuế của doanh nghiệp. Như vậy, hộ kinh doanh mới chuyển đổi lên doanh nghiệp, kinh doanh đảm bảo minh bạch và không thất thu ngân sách…
Xoay quanh vấn đề này, không ít ý kiến cũng cho hay, kinh tế tư nhân được nhận định là động lực quan trọng nhất thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vì vậy, để hộ kinh doanh sớm bứt phá thành doanh nghiệp, Chính phủ cần có giải pháp mới và đột phá, gồm giảm gánh nặng tuân thủ cho họ.