Bài học phát triển xanh nhìn từ Trung Quốc
Trung Quốc được xem là mô hình phát triển xanh thành công, đồng thời cũng để lại nhiều bài học kinh nghiệm cho các quốc gia khác.
Năm 2024, chính phủ Trung Quốc đã ban hành “đại kế hoạch” bao gồm 33 điểm nhằm thúc đẩy toàn bộ đất nước chuyển đổi sang tương lai xanh, như cam kết tăng trưởng xanh, tái cấu trúc toàn diện hệ thống công nghiệp của quốc gia, áp dụng rộng rãi các phương pháp sản xuất xanh,…
Đi đầu chuyển đổi xanh
Trung Quốc hiện đang là nước đi đầu trong quá trình chuyển đổi xanh. Quốc gia này đang thống trị trong sản xuất tấm pin quang điện mặt trời chất lượng cao, tua bin gió, nhiều loại xe điện (EV) cùng với pin sử dụng cho xe điện. Trung Quốc cũng đang nắm giữ lợi thế công nghệ trong sản xuất năng lượng mới.
Các siêu độ thị Thượng Hải, Bắc Kinh, Thâm Quyến và Quảng Châu đã đẩy nhanh tốc độ chuyển đổi xanh bằng cách nhanh chóng thay thế các loại xe động cơ đốt trong gây ô nhiễm bằng xe điện. Sự thay thế này có tính cách mạng đang lan rộng khắp cả nước.
Trung Quốc có lợi thế cạnh tranh trong chuỗi cung ứng năng lượng tái tạo. Kết hợp với chuyên môn kỹ thuật và vận hành, nền kinh tế số 2 thế giới đang thúc đẩy quá trình quốc tế hóa trong lĩnh vực phát triển xanh. Trung Quốc khởi động “Sáng kiến phát triển xanh” với 31 quốc gia và đã thành lập Liên minh Phát triển Xanh Quốc tế với hơn 170 đối tác quốc tế từ hơn 40 quốc gia.
Tại châu Phi, Dongfeng Motor đã ký thỏa thuận khung dự án xe năng lượng mới (NEV) với Chính phủ Ai Cập để nội địa hóa sản xuất NEV. Trong khi đó, một số công ty pin Trung Quốc đã công bố đầu tư vào Maroc để thành lập các nhà máy sản xuất pin xe điện đầu tiên tại “lục địa đen”.
Vào năm 2024, sản lượng và doanh số bán xe năng lượng mới của Trung Quốc chiếm hơn 70% tổng số toàn cầu. Xuất khẩu NEV lần đầu tiên vượt qua 2 triệu chiếc, trong khi xuất khẩu pin lithium-ion đạt 3,91 tỷ đơn vị, cả hai đều xác lập kỷ lục về doanh số.
Ông Andy Palmer, cựu Giám đốc điều hành của Nissan và Aston Martin, cho rằng sự bùng nổ của ngành ô tô điện Trung Quốc đến từ chiến lược công nghiệp dài hạn. Những chiếc xe điện Trung Quốc thực sự tốt. Họ đang dẫn đầu về công nghệ pin cũng như tập trung rất nhiều vào phần mềm.
Hành động quyết liệt
Khác với nhiều quốc gia trên thế giới, sự phát triển xanh ở Trung Quốc đạt được nhịp độ, tần suất nhanh chưa từng có. Đầu tiên là dựa vào hệ thống chính trị tập trung quyền lực; cơ chế lãnh đạo, chỉ đạo xuyên suốt từ trung ương xuống địa phương.
Bà Ilaria Mazzocco, chuyên gia cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế cho rằng, thành công của Trung Quốc còn đến từ tầm nhìn tiên phong của các nhà quản lý nước này.
Ví dụ, để phát triển xe điện và công nghiệp hỗ trợ, Chính phủ nước Trung Quốc thừa hành chủ trương rất quyết liệt từ Đảng cộng sản Trung Quốc. Sau đó, Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành, các tổ chức tài chính chuẩn bị sẵn chính sách ưu đãi, vốn tài trợ trực tiếp cho các công ty khởi nghiệp.
Kinh nghiệm dễ nhận thấy tại Trung Quốc với mọi chiến lược phát triển, đó là họ đạt được sự thống nhất cao, bài bản, kiên định, mục tiêu rõ ràng, thậm chí tham vọng lớn, vươn ra toàn cầu.
Để công ty khởi nghiệp từ con số 0 có thể tạo ra xe điện, pin, tấm năng lượng…, trước hết nền tảng công nghiệp quốc gia đóng vai trò “bà đỡ”, bao gồm công nghiệp khai khoáng, luyện kim, điện tử, bán dẫn tích lũy qua nhiều thập kỷ.
Nhờ sự chia sẻ và cộng hưởng tiến bộ công nghệ mà Huawei, Xiaomi chủ yếu sản xuất thiết bị di động thông minh có thể dễ dàng sản xuất xe điện. Thậm chí, doanh nghiệp bất động sản Evergrande, thương mại điện tử Tencent cũng có thể làm xe điện…
Tuy nhiên, với hệ thống công nghiệp xanh dựa vào mô hình “tăng cung” để đạt được mục tiêu con số, đến nay một số lĩnh vực như xe điện, pin, tấm năng lượng mặt trời tại Trung Quốc đang đối diện với khủng hoảng do mất cân bằng cung - cầu. Điều này dẫn tới “cuộc chiến” giảm giá, khiến hàng loạt công ty xe điện phá sản.
Giải pháp nào cho Việt Nam?
Để đạt được mục tiêu tăng trưởng xanh, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt nhiều Chiến lược quốc gia, như Chiến lược Phát triển bền vững Việt Nam; Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu; Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh; Chiến lược bảo vệ môi trường...
Tuy nhiên, tại các doanh nghiệp và địa phương, việc thực hiện đồng bộ, hài hòa các mục tiêu chiến lược xanh còn gặp nhiều thách thức. Trong đó, thách thức lớn nhất đến từ phía nguồn vốn và nguồn lực đầu tư để thực hiện tất cả mục tiêu của các chiến lược. Đặc biệt, dù đã áp dụng, lồng ghép Chiến lược tăng trưởng xanh vào các kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế - xã hội, song nhiều địa phương đang đối mặt với không ít thách thức, như thiếu hạ tầng chất lượng cao, công nghệ tiên tiến, nguồn nhân lực có kỹ năng cao và có thể tham gia ngay vào quá trình chuyển đổi sang tăng trưởng xanh, tăng trưởng bền vững.
Theo nhiều chuyên gia, ngoài việc giải quyết những khó khăn, thách thức nói trên, cần tập trung chế biến sâu tài nguyên đất hiếm, hỗ trợ phát triển một số doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực giao thông xanh, năng lượng mới… để góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh.