Nghị quyết số 68-NQ/TW: Sử dụng công cụ thị trường để điều tiết nền kinh tế
Việc chuyển sang sử dụng các công cụ thị trường để điều tiết nền kinh tế là một bước chuyển quan trọng trong tư duy điều hành kinh tế, giúp môi trường kinh doanh minh bạch và hiệu quả hơn.
Đây là chia sẻ của PGS, TS Nguyễn Thường Lạng, Giảng viên cao cấp Đại học Kinh tế quốc dân với Diễn đàn Doanh nghiệp.
Ông đánh giá như thế nào về định hướng “sử dụng các công cụ thị trường để điều tiết nền kinh tế” được nêu trong Nghị quyết số 68-NQ/TW (Nghị quyết 68)?
Tôi cho rằng việc Nghị quyết 68 nhấn mạnh đến định hướng "sử dụng các công cụ thị trường để điều tiết nền kinh tế" là một bước tiến quan trọng, thể hiện sự đổi mới tư duy mạnh mẽ trong hoạch định chính sách kinh tế của Đảng và Nhà nước. Định hướng này không chỉ phù hợp với bản chất của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà Việt Nam đang xây dựng, mà còn đáp ứng được yêu cầu phát triển trong bối cảnh hội nhập sâu rộng với nền kinh tế toàn cầu.
Trước đây, nền kinh tế Việt Nam vẫn còn chịu ảnh hưởng lớn từ tư duy quản lý mang tính mệnh lệnh hành chính, dẫn đến việc điều tiết vĩ mô có lúc còn bị cứng nhắc, chưa theo kịp thực tiễn thị trường. Việc chuyển sang sử dụng các công cụ thị trường, tức là để thị trường đóng vai trò dẫn dắt trong phân bổ nguồn lực, còn Nhà nước giữ vai trò kiến tạo và điều tiết sẽ tạo ra môi trường năng động, cạnh tranh hơn, minh bạch hơn, từ đó thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động và hiệu quả kinh tế.
Theo ông, tư duy mới này sẽ tác động như thế nào đến môi trường kinh doanh?
Tôi cho rằng tư duy “sử dụng các công cụ thị trường để điều tiết nền kinh tế” mà Nghị quyết 68 nêu ra, nếu được triển khai thực chất sẽ tạo ra những chuyển biến tích cực và lâu dài đối với môi trường kinh doanh, đặc biệt là trong bối cảnh thị trường ngày càng biến động, bất định và chịu tác động đan xen từ nhiều yếu tố như địa chính trị, biến đổi khí hậu, chuyển đổi số, cũng như xu thế xanh hóa toàn cầu.
Trước hết, nó thể hiện sự chuyển biến rõ rệt trong cách Nhà nước nhìn nhận vai trò của thị trường từ đối tượng bị can thiệp sang đối tác cần được tôn trọng và phát huy. Điều này tạo ra một nền tảng thể chế mới, nơi các chính sách kinh tế được thiết kế dựa trên nguyên tắc cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả, thay vì mang nặng tính hành chính, áp đặt. Từ đó, tạo ra một tín hiệu tích cực cho khu vực doanh nghiệp, vì môi trường kinh doanh ổn định và có thể dự đoán chính là yếu tố sống còn đối với hoạt động đầu tư và ra quyết định kinh doanh trong thời kỳ bất định.
Cùng với đó, khi các công cụ thị trường như thuế, lãi suất, tỷ giá, tín dụng, các chính sách tài khóa - tiền tệ, hay cơ chế đấu giá, đấu thầu minh bạch… được sử dụng đúng cách và theo nguyên tắc thị trường, doanh nghiệp sẽ có cơ hội tiếp cận nguồn lực một cách minh bạch, cạnh tranh và hợp lý hơn, thay vì phụ thuộc vào các mối quan hệ hành chính hay chính sách “xin - cho”. Điều này góp phần tạo ra một sân chơi công bằng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp.
Đặc biệt, trong bối cảnh thị trường đầy biến động, tính linh hoạt của chính sách kinh tế và khả năng “tự điều tiết” của thị trường là yếu tố cực kỳ quan trọng. Tư duy mới cho phép chính sách đóng vai trò định hướng, hỗ trợ chứ không can thiệp cứng nhắc, từ đó giúp doanh nghiệp thích ứng nhanh hơn, phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn và giảm thiểu rủi ro trong hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, để tư duy này phát huy hiệu quả, cần có sự chuẩn bị đồng bộ về thể chế, năng lực quản trị nhà nước và một môi trường chính sách có tính tương tác cao giữa Nhà nước và doanh nghiệp.
Vậy ông có những đề xuất hay kiến nghị gì để tư duy này phát huy hiệu quả trong thực tiễn?
Để tư duy này thực sự đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả, theo tôi cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp. Cụ thể, về thể chế cần tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để thị trường vận hành minh bạch, cạnh tranh và có thể dự đoán được. Điều này đòi hỏi phải rà soát và sửa đổi các chính sách còn mang tính can thiệp hành chính hoặc tạo ra méo mó thị trường. Các công cụ điều tiết như thuế, tín dụng, lãi suất, tỷ giá… cần được thiết kế theo hướng phản ánh đúng cung - cầu và tín hiệu thị trường.
Bên cạnh đó, cơ quan quản lý nhà nước cũng cần thay đổi cách tiếp cận từ “ra lệnh” sang “kiến tạo” và “giám sát”. Điều này đòi hỏi phải đầu tư vào hạ tầng dữ liệu, phân tích thông tin, đồng thời nâng cao năng lực phản ứng chính sách theo tín hiệu thị trường.
Cuối cùng, cần có cơ chế để doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào quá trình xây dựng và phản hồi chính sách, cung cấp thông tin thị trường và cùng Nhà nước xây dựng các công cụ điều tiết linh hoạt. Khi Nhà nước và doanh nghiệp cùng vận hành trên một nền tảng minh bạch, ổn định và có thể dự báo, thì các công cụ thị trường mới thực sự phát huy hiệu quả điều tiết kinh tế.
Trân trọng cảm ơn ông!