Sửa Luật Đường sắt: Cần hoàn thiện cơ chế phát triển đô thị TOD
Nhiều ý kiến cho rằng, quy định phát triển đô thị theo mô hình TOD cần tiếp tục rà soát để đảm bảo đồng bộ với các quy hoạch hiện hành, tránh xung đột pháp lý khi triển khai.
Luật Đường sắt (sửa đổi) đang được Quốc hội khóa XV thảo luận tại Kỳ họp thứ 9 với nhiều nội dung được điều chỉnh, bổ sung đáng chú ý.
Đột phá từ cơ chế, chính sách đặc thù
Một điểm nổi bật là Dự thảo đã được chỉnh lý để bổ sung 23 cơ chế, chính sách tại Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt vào Chương quy định về đầu tư xây dựng đường sắt và Điều 5 của Dự thảo, trong số đó 4 chính sách đã có trong Dự thảo trình Quốc hội.
Theo đó, cơ quan soạn thảo đã được bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt, tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá cho phát triển đường sắt như quy định về ưu đãi tín dụng cho tổ chức tham gia hoạt động kinh doanh đường sắt tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn; doanh nghiệp tham gia đầu tư, phát triển công nghiệp đường sắt, kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt được hưởng ưu đãi về thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp… Thể chế hóa Dự thảo Nghị quyết, Dự thảo đã bổ sung quy định về miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ dự án mà trong nước chưa sản xuất được hoặc sản xuất được nhưng không đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật của dự án. Chính sách này cũng được kế thừa quy định tại Luật Đường sắt 2017.
Trong quá trình thẩm tra Dự thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, Ủy ban thống nhất cao với chủ trương cần có cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư hệ thống đường sắt Việt Nam.
Tuy nhiên, để thể chế hóa chủ trương của Đảng và luật hóa các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt đã được quy định trong các Nghị quyết của Quốc hội về đầu tư phát triển một số công trình đường sắt cụ thể, ông Lê Quang Huy đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt này theo hướng giới hạn phạm vi, đối tượng được áp dụng; bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, phổ quát, bền vững của hệ thống pháp luật; tăng cường giám sát, công khai, minh bạch thông tin; có chế tài phù hợp. Đồng thời, cần bảo đảm yêu cầu khả thi, chặt chẽ và hiệu quả.
Đảm bảo đồng bộ trong hệ thống quy hoạch
Bên cạnh cơ chế đầu tư, liên quan đến quy định về phát triển đô thị theo mô hình TOD (Transit-Oriented Development - định hướng phát triển đô thị quanh các điểm trung chuyển giao thông công cộng), Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị, làm rõ và nghiên cứu bổ sung quy định rõ giới hạn thẩm quyền địa phương khi điều chỉnh quy hoạch; quy định cơ chế giám sát độc lập, minh bạch khi điều chỉnh quy hoạch; bổ sung quy định tiêu chí về năng lực hạ tầng và kế hoạch nâng cấp hạ tầng trước khi phê duyệt TOD, quy định điều kiện thực hiện; quy định rõ cơ chế phân chia nguồn thu; quy định trách nhiệm giải trình và chế tài xử lý; rà soát, sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan.
Liên quan đến phát triển đô thị theo mô hình TOD, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội nhà thầu xây dựng Việt Nam cũng đề xuất, Dự thảo cần phải xem xét kỹ hơn mối quan hệ giữa quy hoạch đường sắt và quy hoạch đô thị, cụ thể là mô hình TOD. Từ đó, tránh tình trạng đường sắt được ưu tiên phát triển trước, sau đó mới xây dựng quy hoạch đô thị. Cần làm rõ hạ tầng đường sắt và mô hình TOD có mối quan hệ như thế nào, doanh nghiệp làm đường sắt có được ưu tiên làm TOD không?
Đồng quan điểm, luật sư Phạm Thanh Tuấn, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết, Dự thảo hiện cũng quy định rằng nếu quy hoạch khu vực TOD có nội dung khác với quy hoạch đô thị hoặc sử dụng đất đã được phê duyệt thì quy hoạch TOD sẽ được ưu tiên thay thế. Tuy nhiên, theo ông Tuấn, điều này mới chỉ giải quyết mâu thuẫn với hai loại quy hoạch trên, trong khi hệ thống quy hoạch quốc gia hiện nay có tới 39 loại quy hoạch kỹ thuật – chuyên ngành như quy hoạch thủy lợi, quy hoạch kết cấu hạ tầng, quy hoạch khảo cổ... Việc không đồng bộ có thể dẫn đến vướng mắc lớn khi triển khai thực tế.
“Vì vậy, Dự thảo cần mở rộng phạm vi xử lý, bổ sung thêm quy định về việc cập nhật, điều chỉnh tất cả các quy hoạch chuyên ngành khi xung đột với quy hoạch khu vực TOD”, luật sư Phạm Thanh Tuấn nhấn mạnh.