Nền tảng cho kinh tế số
Ngay tại phiên họp thứ hai của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn mới đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đưa ra những yêu cầu hành động mạnh mẽ.
Theo đó, Thủ tướng khẳng định: “Cuộc chạy đua làm chủ công nghệ bán dẫn đang rất mạnh mẽ. Việt Nam không thể đứng ngoài nếu muốn xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả”.
Trên thực tế, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đặt ngành bán dẫn vào vị trí “đầu tàu”. Từ trí tuệ nhân tạo (AI), xe điện, hạ tầng 5G đến điện thoại thông minh đều dựa vào sức mạnh của những con chip nhỏ bé. Toàn cầu đang ghi nhận mức tăng trưởng khoảng 20% doanh thu năm 2024 so với năm trước, với dự báo đạt gần 700 tỷ USD vào 2025 nhờ nhu cầu bùng nổ ở AI, data center và thiết bị viễn thông.
Việt Nam đã khởi động một loạt chính sách, thể chế quan trọng từ năm 2019. Nghị quyết 52 về tham gia Cách mạng Công nghiệp 4.0, Nghị quyết 57 về đột phá phát triển Khoa học Công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, Nghị quyết 193 về cơ chế, chính sách đặc thù… Những bước đi đầu tiên cho thấy 10/38 nhiệm vụ chiến lược ngành đã hoàn thành, tạo đà cho 170 dự án FDI bán dẫn với gần 11,6 tỷ USD vốn cam kết, trong đó có các “gã khổng lồ” như Intel, Amkor, Hana Micron.
Bức tranh nguồn nhân lực cũng đang dần rõ nét hơn khi có khoảng 50 doanh nghiệp thiết kế vi mạch với 6.000 kỹ sư và hơn 15 doanh nghiệp đóng gói - kiểm thử cùng hơn 10.000 kỹ thuật viên tham gia chuỗi giá trị bán dẫn ở Việt Nam. Song, so với mục tiêu dài hơi đến 2030, tầm nhìn 2050, con số này vẫn cần phát triển nhanh hơn nữa về quy mô và chất lượng.
Thủ tướng đã nhấn mạnh: “Phải đi từ thấp đến cao, từ nhỏ đến lớn, từ đơn giản đến phức tạp nhưng phải tăng tốc, bứt phá, đột phá, bắt kịp, tiến cùng và vượt lên”. Đây không chỉ là khẩu hiệu mà là yêu cầu hành động dứt khoát, tăng cường đầu tư cho R&D, hoàn thiện hạ tầng phòng sạch, đẩy mạnh chuyển giao công nghệ và mở rộng quan hệ quốc tế.
Ở góc độ thực tiễn, Việt Nam bắt đầu ghi dấu ấn ở công đoạn giá trị cao khi nhà máy chip của Viettel chuẩn bị khánh thành, Nvidia, Qualcomm đã chọn Việt Nam làm cứ điểm R&D và sản xuất AI - bán dẫn. Hiệu ứng lan tỏa không chỉ tạo thêm hàng chục ngàn việc làm chất lượng cao, mà còn kéo theo chuỗi cung ứng phụ trợ, từ thiết bị, vật liệu đến logistics chuyên biệt.
Tuy nhiên, “mệnh lệnh” bán dẫn cũng đang phải đối mặt với hai nút thắt lớn, trong đó huy động nguồn lực tài chính còn chậm và hợp tác công-tư, liên kết ba nhà chưa thật chặt chẽ. Việc cấp phép khai thác khoáng sản chiến lược, đẩy nhanh đầu tư hạ tầng giao thông, điện, viễn thông phục vụ sản xuất chip… đều đang đòi hỏi quyết sách nhanh hơn, quyết liệt hơn.
Nhìn chung, khi tầm nhìn đã rõ và nền móng đã được xây dựng, điều còn thiếu chính là sự “thần tốc và táo bạo”. “Mỗi bộ, ngành, địa phương phải chiến đấu như một đội quân, với mục tiêu cụ thể, tiến độ cụ thể và kết quả rõ ràng”, như lời phát biểu của Thủ tướng. Nếu thành công, Việt Nam không chỉ làm chủ được công nghệ bán dẫn mà còn đặt nền tảng cho nền kinh tế số độc lập, tự chủ và bền vững.