Việt Nam bứt phá trên bản đồ xe điện toàn cầu

Báo cáo mới nhất của Liên đoàn Giao thông và Môi trường châu Âu (T&E) cho thấy thị trường xe điện toàn cầu đang bùng nổ mạnh mẽ, đặc biệt tại các quốc gia mới nổi ở châu Á. Trong đó, Việt Nam được ghi nhận là thị trường có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất, với doanh số bán xe điện từ năm 2024 đến nay tăng tới 42%. Con số này vượt Trung Quốc (30%), Thái Lan (24%), Mỹ (22%) và Liên minh châu Âu (16%). Clean Technica nhận định, Việt Nam thực sự là một hiện tượng mới, nổi bật ngay cả khi các thị trường lớn duy trì đà tăng trưởng nhờ tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt.

Sự bứt phá này đến từ sự kết hợp giữa chính sách hỗ trợ mạnh mẽ của Chính phủ và nhu cầu tiêu dùng đang gia tăng. Việc miễn, giảm phí trước bạ, hỗ trợ phát triển hạ tầng trạm sạc và khuyến khích các doanh nghiệp trong nước tham gia sản xuất cũng đã góp phần đẩy nhanh tốc độ phổ cập xe điện, tạo nền tảng cho mục tiêu phát triển bền vững và tương lai xanh.

Ngân hàng Thế giới (WB) đánh giá cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 tại COP26 đã trở thành động lực để hàng loạt chính sách khuyến khích xe điện ra đời. Ngành giao thông vận tải hiện là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính lớn nhất, vì vậy việc phát triển xe điện không chỉ giúp giảm trực tiếp lượng khí thải từ phương tiện chạy xăng dầu, mà còn tận dụng được quá trình chuyển dịch hệ thống điện quốc gia sang các nguồn năng lượng tái tạo như gió và mặt trời.

Bên cạnh lợi ích môi trường, sự phát triển xe điện còn mở ra nhiều cơ hội kinh tế – xã hội. Đây là động lực thúc đẩy đổi mới công nghệ, hình thành các ngành công nghiệp phụ trợ như sản xuất pin, trạm sạc và các linh kiện chuyên biệt. Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) nhấn mạnh, xe điện giúp cải thiện chất lượng không khí, giảm khí thải độc hại, từ đó mang lại lợi ích sức khỏe lâu dài cho cộng đồng. Với người tiêu dùng, xe điện tiết kiệm nhiên liệu, chi phí bảo dưỡng thấp hơn xe xăng, đem lại lợi ích kinh tế rõ rệt.

Người Việt cũng ngày càng quan tâm đến yếu tố môi trường và sẵn sàng lựa chọn phương tiện bền vững. WB nhận định sự phát triển mạnh mẽ của xe điện tại Việt Nam vừa phản ánh sức mua nội địa tăng cao, vừa cho thấy vai trò tiên phong của Việt Nam trong tiến trình dịch chuyển năng lượng sạch trên toàn cầu. Hiện nay, VinFast đang giữ vai trò trung tâm trong thị trường xe điện với danh mục sản phẩm đa dạng, dịch vụ hậu mãi cạnh tranh và mạng lưới trạm sạc ngày càng phủ rộng. Song song với đó, sự hiện diện của các “ông lớn” quốc tế như BYD, Dongfeng… khiến thị trường thêm sôi động, mang lại nhiều lựa chọn và thúc đẩy cạnh tranh về chất lượng, giá thành lẫn dịch vụ.

Tuy nhiên, để tiến trình chuyển đổi sang xe điện đạt hiệu quả bền vững, cần phải đi đúng hướng và cân nhắc các yếu tố thực tế. PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, cho rằng “giải pháp đầu tiên và trọng tâm hiện nay để giảm ô nhiễm môi trường là thay thế phương tiện cá nhân thành phương tiện giao thông công cộng”. Ông cũng nhận định rằng đề án chuyển đổi xe 2 bánh sử dụng xăng sang điện cho toàn bộ tài xế công nghệ và giao hàng tại TP HCM của Viện Nghiên cứu phát triển TP “đang đi đúng hướng”.

Bên cạnh đó, ông Thọ lưu ý rằng việc chuyển đổi không thể diễn ra đột ngột mà cần áp dụng cơ chế thị trường. Theo đó, ông Thọ đề xuất sử dụng các công cụ kinh tế như tín chỉ carbon, tín chỉ nhiên liệu hóa thạch, tín chỉ hiệu suất năng lượng và tín chỉ xe điện để tạo động lực cho người dân và doanh nghiệp tự nguyện chuyển đổi. Cách tiếp cận này vừa đảm bảo tính bền vững, vừa tránh gây xáo trộn trong đời sống và kinh doanh, đồng thời tạo cơ hội để thị trường tự điều chỉnh và lựa chọn phương tiện phù hợp.

Nhìn tổng thể, sự bùng nổ của thị trường xe điện tại Việt Nam là kết quả của chính sách đúng đắn, nhu cầu tiêu dùng mạnh mẽ, cam kết quốc tế về giảm phát thải và sự tham gia tích cực của doanh nghiệp. Song song với việc phát triển hạ tầng, cơ chế thị trường theo đề xuất của chuyên gia sẽ là yếu tố then chốt giúp Việt Nam duy trì đà tăng trưởng, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong trong xu hướng năng lượng sạch toàn cầu. Nếu thực hiện thành công, xe điện không chỉ là phương tiện xanh mà còn trở thành động lực thúc đẩy ngành công nghiệp ô tô Việt Nam bứt phá trên bản đồ quốc tế, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và uy tín toàn cầu.

Thanh Trà