Thúc đẩy hộ kinh doanh đủ sổ sách để bảo đảm công bằng thuế

Bộ Tài chính vừa ban hành Quyết định 3389/QĐ-BTC, phê duyệt Đề án đổi mới quản lý thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh. Theo đó, từ ngày 1/1/2026, các hộ kinh doanh có đầy đủ sổ sách, hóa đơn, chứng từ sẽ được tính thuế dựa trên thu nhập thực tế (doanh thu trừ chi phí hợp lý) thay vì khoán theo doanh thu gộp như trước đây.

Đây là một bước chuyển quan trọng trong lộ trình hiện đại hóa quản lý thuế. Theo Nghị định 70/2023/NĐ-CP, 100% hộ kinh doanh sẽ phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, giúp cơ quan thuế tự động hóa việc quản lý và xác định nghĩa vụ thuế.

Bộ Tài chính cũng dự kiến cung cấp phần mềm kế toán miễn phí hoặc giá thấp, đồng thời mở rộng ứng dụng eTax Mobile để người dân kê khai và nộp thuế thuận tiện hơn, giảm đáng kể thủ tục hành chính.

Số liệu báo cáo cho thấy, tính đến cuối tháng 9/2025, cả nước có hơn 18.500 hộ kinh doanh kê khai thuế, khoảng 2.530 hộ đã chuyển lên doanh nghiệp, và gần 98% hộ nộp thuế điện tử. Ngoài ra, hơn 133.000 hộ đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, trong đó 75.000 hộ kê khai và 57.600 hộ đang nộp thuế khoán.

Chia sẻ với báo chí, ông Mai Sơn – Phó cục trưởng Cục Thuế cho biết, việc tính thuế thu nhập cá nhân theo thu nhập thực tế là “hướng đi đúng và phù hợp thông lệ quốc tế”, thể hiện nguyên tắc công bằng và minh bạch trong chính sách thuế.

“Với hộ có sổ sách, hóa đơn rõ ràng, việc chuyển từ khoán sang thuế theo thu nhập là tất yếu. Người nộp thuế biết mình nộp bao nhiêu, Nhà nước thu đúng, thu đủ, đó mới là nền tảng của niềm tin”, ông Sơn nhấn mạnh

Theo ông, cơ chế mới sẽ tăng tính tự giác, giảm xung đột giữa người nộp thuế và cơ quan thuế nhờ dữ liệu điện tử minh bạch. Việc áp dụng phần mềm kế toán, hóa đơn điện tử giúp hộ kinh doanh tiệm cận quản trị tài chính hiện đại, đồng thời mở đường cho quá trình chuyển đổi lên doanh nghiệp khi đủ điều kiện.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, đây là bước tiến trong cải cách chính sách thuế, khắc phục bất cập lâu nay của cơ chế khoán. Khi thuế được tính trên thu nhập thực, những hộ kinh doanh minh bạch, có sổ sách rõ ràng sẽ không còn cảm giác “thiệt thòi”, đồng thời có động lực ghi chép, kê khai trung thực doanh thu và chi phí.

Ở góc độ quản lý, chính sách này giúp đánh giá đúng năng lực sản xuất – kinh doanh, hạn chế thất thu thuế và thu hẹp khu vực kinh tế phi chính thức.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng lưu ý việc triển khai cần lộ trình hợp lý, bởi nhiều hộ nhỏ chưa quen hạch toán chi phí. Cơ quan thuế cần tăng cường hướng dẫn, hỗ trợ kỹ thuật và truyền thông chính sách rõ ràng, giúp người dân hiểu và thực hiện dễ dàng hơn.

Theo đánh giá của Luật sư Tạ Anh Tuấn – Giám đốc Công ty Luật Emme Law, đây là chính sách tiến bộ và nhân văn, phản ánh đúng tinh thần “thu nhập cao, nộp nhiều hơn”. “Đánh thuế theo thu nhập thực không chỉ đảm bảo công bằng mà còn khuyến khích minh bạch, giúp bảo vệ người làm ăn chân chính và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh”, ông nói.

Theo Luật sư Tuấn, việc Bộ Tài chính hỗ trợ phần mềm kế toán và hóa đơn điện tử là giải pháp cốt lõi, giúp hộ nhỏ không phải thuê kế toán, không phát sinh chi phí, nhưng vẫn đáp ứng quy định pháp luật. “Truyền thông cũng cần nhất quán, minh bạch để người dân thấy rằng kê khai đúng không phải gánh nặng mà là quyền lợi. Khi đó, Nhà nước thu đúng, còn người trung thực được tôn trọng”, ông nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Luật sư cũng đề xuất thêm chính sách miễn, giảm phù hợp cho hộ doanh thu nhỏ, tránh tạo áp lực tài chính trong giai đoạn đầu. “Nếu thực hiện đồng bộ, đây sẽ là bước ngoặt trong hiện đại hóa hệ thống thuế, hướng tới một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thân thiện hơn với người dân”, Luật sư Tuấn nhấn mạnh.

Nguyễn Giang