ASEAN trỗi dậy thành trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu mới

Theo UOB, trong vòng ba năm tới, 52% các công ty toàn cầu sẽ xem xét việc chuyển hoạt động sản xuất về các quốc gia lân cận (near-shoring) hoặc “hồi hương” (reshoring) hoạt động kinh doanh của họ.

Ngoài ra, 45% doanh nghiệp đang hướng tới đầu tư vào các quốc gia ASEAN có ý định tăng cường năng lực chuỗi cung ứng trong khu vực.

Báo cáo của UOB nhận định, ASEAN không còn chỉ là một điểm đến sản xuất, mà ngày càng được nhìn nhận như một trung tâm lưu trữ, hoàn thiện đơn hàng và phân phối trong khu vực.

Báo cáo cũng nêu rõ rằng xu hướng chuyển hoạt động sản xuất về các quốc gia lân cận ban đầu xuất hiện như một phản ứng trước sự gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu do đại dịch gây ra, nhưng nay đã trở thành một chiến lược kinh doanh chủ động nhằm hướng tới tính bền vững và khả năng truy xuất nguồn gốc cao hơn.

Ví dụ, Thái Lan và Malaysia đã trở thành điểm đến phổ biến cho các công ty muốn mở rộng hoạt động tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Khoảng 20% nhà đầu tư tại Thái Lan và 18% tại Malaysia đang cân nhắc đặt trụ sở khu vực tại hai quốc gia này.

Báo cáo cho biết: “Sự thay đổi này cho thấy doanh nghiệp ngày nay ưu tiên yếu tố vị trí địa lý gần thị trường hơn là chi phí sản xuất, hiệu quả và tính linh hoạt tại chỗ khi lựa chọn nơi đặt bộ phận lãnh đạo khu vực."

Theo ông Wee Ee Cheong, Tổng giám đốc UOB, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào 6 nền kinh tế lớn của ASEAN dự kiến đạt 370 tỷ USD (tương đương 479,2 tỷ SGD) vào năm 2030, so với 225 tỷ USD trong năm 2024.

Bên cạnh đó, các trung tâm kinh tế khu vực như Hành lang Kinh tế Phía Đông Thái Lan (EEC) và Khu kinh tế đặc biệt Johor–Singapore (SEZ) đã thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ giới đầu tư.

Từ năm 2024, UOB đã hỗ trợ khoảng 3,3 tỷ SGD vốn đầu tư vào SEZ. Ông Wee đánh giá, ASEAN vốn được biết đến như một điểm đến sản xuất, nhưng nay có khả năng vươn lên trở thành trung tâm hàng đầu về lưu trữ, xử lý đơn hàng và phân phối.

“Các nhà sản xuất điện tử và xe điện đang tập trung ở Thái Lan, trong khi Malaysia đang trở thành trung tâm lắp ráp, kiểm định và đóng gói chất bán dẫn", ông Wee cho biết.

Báo cáo của UOB cũng nhấn mạnh: “Mặc dù ASEAN từng hấp dẫn bởi chi phí sản xuất thấp, nhưng hiện nay, công nghệ tiên tiến bao gồm trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và robot, đã trở thành ưu tiên hàng đầu đối với các doanh nghiệp xem xét đầu tư vào khu vực.”

Ông Frederick Chin, Giám đốc khối Ngân hàng doanh nghiệp và Thị trường toàn cầu của UOB, cho rằng cơ sở sản xuất công nghệ cao của Trung Quốc sẽ là đối tác quan trọng của ASEAN trong các nỗ lực này.

Ông Chin nhấn mạnh rằng mối quan hệ ASEAN – Trung Quốc, vốn gắn liền với lĩnh vực sản xuất, nên được phát triển theo hướng hợp tác bổ trợ lẫn nhau. Cụ thể, ngành sản xuất thép không gỉ và xe điện của Trung Quốc, vốn sử dụng niken làm nguyên liệu chính, đã thúc đẩy Bắc Kinh đầu tư mạnh vào ngành công nghiệp niken của Indonesia.

Ông Chin khuyên các doanh nghiệp trong khu vực rằng: “Hãy bắt đầu suy nghĩ về cách đưa những gì tốt nhất của Trung Quốc đến với ASEAN, đồng thời nói thêm rằng ASEAN có thể tận dụng lợi thế về khả năng tiếp cận thị trường và mạng lưới phân phối để trao đổi với sức mạnh sản xuất công nghệ của Trung Quốc".

Ông cho biết, phần lớn đà tăng trưởng của ASEAN trong tương lai sẽ được thúc đẩy bởi thương mại nội khối và thương mại ASEAN – Trung Quốc, hiện được định giá khoảng 1,5 nghìn tỷ USD.

Đồng quan điểm, bà Cynthia Xin, Giám đốc khối Ngân hàng doanh nghiệp của UOB Trung Quốc, nhận định trong báo cáo: “Ngày càng nhiều doanh nghiệp hàng đầu với mô hình vận hành tinh vi đang tận dụng hành lang thương mại Trung Quốc – ASEAN để mở rộng thị trường, tối ưu hóa năng lực sản xuất và củng cố khả năng chống chịu chuỗi cung ứng.”

Tuy nhiên, ông Chin cũng lưu ý rằng khu vực cần vượt qua thách thức trong việc hài hòa chính sách để tạo môi trường thuận lợi cho kinh doanh.

Ông chỉ ra rằng chưa tới 1/3 GDP của ASEAN đến từ thương mại nội khối, do các rào cản phi thuế quan và khác biệt trong quy định vẫn cản trở tăng trưởng. Ông kết luận: “Chính phủ các nước cần đóng vai trò chủ chốt trong việc hỗ trợ doanh nghiệp và thu hút đầu tư nước ngoài.”

Những thay đổi đang diễn ra trong chuỗi cung ứng toàn cầu, được mô tả là “cuộc tái cấu trúc lớn nhất trong một thế hệ” bắt nguồn từ rào cản thương mại gia tăng, căng thẳng Mỹ – Trung, và kỳ vọng cao hơn về hiệu quả chuỗi cung ứng.