Các hãng xe xăng trong cuộc đua điện hóa: Thay đổi hay bị bỏ lại
Thị trường xe máy Việt Nam đang bước vào giai đoạn “thay máu” khi xe điện bùng nổ, còn xe xăng và các ông lớn truyền thống dần hụt hơi.
Theo Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), doanh số xe máy của 5 thành viên gồm Honda, Yamaha, Piaggio, Suzuki và SYM trong quý III/2025 đạt 621.732 xe, giảm 9,37% so với cùng kỳ 2024, đánh dấu quý giảm thứ hai liên tiếp.
Xe xăng “giảm tốc”, xe điện “lên ngôi”
Trong đó, Honda Việt Nam - doanh nghiệp chiếm hơn 80% thị phần xe máy xăng tiếp tục ghi nhận đà giảm. Tháng 7/2025, hãng bán ra 197.349 xe (tăng 3,1%), nhưng sang tháng 8 chỉ còn 154.599 xe (giảm 13,4%) và tháng 9 đạt 163.787 xe (giảm 11,4% so với cùng kỳ).
Sự chững lại của thị trường xe máy xăng diễn ra trong bối cảnh Chính phủ Việt Nam đẩy mạnh lộ trình “xanh hoá” giao thông. Theo Chỉ thị 20 ngày 12/7, Thủ tướng yêu cầu Hà Nội triển khai các biện pháp chuyển đổi phương tiện, đặt mục tiêu đến 1/7/2026 không còn xe mô tô, xe gắn máy dùng nhiên liệu hoá thạch lưu thông trong Vành đai 1, mở rộng ra Vành đai 2 vào năm 2028 và Vành đai 3 vào năm 2030. TP HCM cũng dự kiến lập vùng phát thải thấp từ 2026, từng bước hạn chế xe xăng, khuyến khích người dân chuyển sang xe điện, buýt điện hoặc xe đạp công cộng.
Trong số các thành viên VAMM, chỉ có Honda và Yamaha bước đầu chuyển hướng sang xe điện. Honda giới thiệu hai mẫu ICON e: và CUV e:, còn Yamaha có Neo’s. Tuy nhiên, các mẫu xe này mới ở quy mô nhỏ. Đặc biệt, ICON e: bị nhận xét giá pin cao (gần 10 triệu đồng/pin, quãng đường chỉ 71 km), khiến nhiều người tiêu dùng e ngại. Dù Honda đã bổ sung tùy chọn mua xe kèm pin thay vì chỉ thuê như trước, song điều này vẫn cho thấy hãng đang thử phản ứng thị trường hơn là đầu tư mạnh mẽ.
Trong khi các ông lớn còn dè dặt, xe máy điện lại tăng trưởng bùng nổ. Theo Motorcyclesdata, 8 tháng đầu 2025, phân khúc L1 (dưới 50cc) tăng 89%, còn L3 (trên 50cc) tăng tới 197%. VinFast hiện dẫn đầu thị trường với dải sản phẩm đa dạng, chính sách thuê pin linh hoạt và hệ thống trạm sạc phủ rộng. Bên cạnh đó, nhiều thương hiệu như Dat Bike, Selex Motor, Yadea, Dibao, Pega,... cũng mở rộng hoạt động, tạo nên cuộc cạnh tranh sôi động ở mảng xe xanh.
Dữ liệu doanh số của VAMM cho thấy, sau quý I/2025 tăng 11,48% và quý II chỉ tăng 1,34%, sang quý III thị trường đã chính thức đảo chiều giảm. Trong khi đó, xe điện lại tăng gấp đôi, gấp ba ở nhiều phân khúc. Sự thay đổi này phản ánh rõ xu hướng tiêu dùng mới: người dùng trẻ ưu tiên phương tiện tiết kiệm, thân thiện môi trường và dễ kết nối công nghệ – những ưu thế mà xe điện đang sở hữu.
Từ “độc tôn” đến thử thách sinh tồn
Sự sụt giảm doanh số xe xăng không chỉ là biến động ngắn hạn mà là tín hiệu về cuộc dịch chuyển cơ cấu toàn ngành. Trong nhiều năm qua, Honda gần như “một mình một chợ”, song vị thế này đang bị thách thức khi chính sách phát thải và nhận thức người tiêu dùng thay đổi.
Việt Nam có hơn 60 triệu xe máy lưu hành, phần lớn là xe xăng. Việc chuyển đổi sang xe điện không thể diễn ra trong một sớm một chiều, nhưng quyết tâm “xanh hoá” của Chính phủ đang buộc doanh nghiệp phải thay đổi chiến lược.
Honda và Yamaha dù có năng lực sản xuất mạnh vẫn tỏ ra dè dặt. Việc chỉ ra mắt sản phẩm giới hạn hoặc áp dụng hình thức cho thuê cho thấy họ vẫn đang “thăm dò thị trường”. Cách tiếp cận này có thể khiến họ đánh mất thế hệ khách hàng mới là nhóm người dùng trẻ, am hiểu công nghệ và ưa chuộng phương tiện xanh.
Ngược lại, các hãng nội địa và startup xe điện như VinFast, Dat Bike hay Selex Motor lại chủ động hơn khi đồng thời đầu tư sản phẩm, hạ tầng sạc và dịch vụ hậu mãi. Các mô hình thuê pin linh hoạt, đổi pin nhanh hay chính sách hỗ trợ người dân đổi xe cũ lấy xe điện giúp họ nhanh chóng chiếm lĩnh niềm tin của người dùng.
Tuy vậy, để quá trình “điện hoá” bền vững, Việt Nam vẫn cần hoàn thiện hệ thống hạ tầng sạc, tiêu chuẩn kỹ thuật và tái chế pin. Chính sách hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế hay tín dụng xanh cũng sẽ là yếu tố quan trọng thúc đẩy tốc độ chuyển đổi.
Thị trường xe máy Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lớn. Sau nhiều thập kỷ gắn bó với xe xăng, người tiêu dùng và doanh nghiệp buộc phải thích ứng với kỷ nguyên mới. Xe điện không chỉ là xu hướng, mà đang trở thành áp lực cạnh tranh tất yếu.
Nếu không chuyển mình kịp thời, các thương hiệu từng “làm mưa làm gió” như Honda, Yamaha có thể bị chính thị trường mà họ từng thống trị “loại bỏ”. Cuộc “thay máu” này sẽ không chỉ phân định lại thị phần, mà còn định hình lại chuỗi giá trị toàn ngành từ sản xuất, phân phối đến dịch vụ hậu mãi và năng lượng.
Người tiêu dùng sẽ hưởng lợi với nhiều lựa chọn xanh hơn, trong khi các hãng truyền thống phải chạy đua để không bị tụt lại. Giai đoạn 2025-2030 sẽ là thời điểm quyết định: hoặc thay đổi để tồn tại, hoặc bị bỏ lại phía sau.