Quản trị doanh nghiệp: Vượt qua giai đoạn nhận thức, tiến đến thực hành thông lệ tốt

Chuyên gia Phan Lê Thành Long, CEO Viện Thành viên Hội đồng Quản trị Việt Nam (VIOD) chia sẻ về kết quả và các nhìn nhận về hoạt động quản trị doanh nghiệp, thực hành bộ tiêu chuẩn đánh giá sự phát triển bền vững của doanh nghiệp qua 3 trụ cột ESG thông qua thực hiện đánh giá thẻ điểm VN-CGS50 (Top 50 doanh nghiệp quản trị tốt nhất tại Việt Nam).

Theo ông, năm nay là năm thứ 2 VIOD thực hiện đánh giá này. "Với tư cách là đối tác kỹ thuật đại diện Việt Nam đánh giá về quản trị công ty trong khu vực, chúng tôi nhận thấy có sự thay đổi đáng kể về chất. Chúng ta đã vượt qua giai đoạn nhận thức và dần tiến tới thực hành các thông lệ tốt, nâng tầm chất lượng quản trị tại doanh nghiệp Việt Nam.

Tuy nhiên, xét về tổng thể, điểm số quản trị của doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn khoảng cách so với các doanh nghiệp top đầu khối ASEAN. Kết quả cho thấy khối ASEAN có danh mục 200 doanh nghiệp nằm trong nhóm "tài sản đầu tư có giá trị", nhưng Việt Nam chưa có doanh nghiệp nào lọt vào danh sách này", ông cho biết.

Cụ thể, điểm số thẻ điểm quản trị khối ASEAN của chúng ta mới đạt 61 điểm, còn thiếu 4 điểm để đạt mức trung bình khu vực. Đây là dư địa cũng như mục tiêu để chúng ta phấn đấu nâng cao chuẩn quản trị, hướng tới không chỉ tuân thủ quy định trong nước mà còn đạt chuẩn quốc tế và khu vực, đặc biệt trong kỳ đánh giá sắp tới vào năm 2026.

Ông Phan Lê Thành Long cũng nhìn nhận có 2 hạn chế lớn nhất mà các doanh nghiệp Việt Nam cần khắc phục hiện nay để hiện thực hóa mục tiêu nâng cao mặt bằng trung bình khu vực.

Về quản trị công ty, các doanh nghiệp cần đảm bảo quyền lợi cổ đông, nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng quản trị, hướng tới công bố thông tin công khai, minh bạch để đảm bảo phát triển bền vững và bền bỉ. Đây là những tiêu chí mà OECD cũng như diễn đàn thị trường vốn ASEAN yêu cầu.

Theo đó, ông cho rằng điểm thứ nhất mà các doanh nghiệp cần khắc phục chính là các tiêu chí về phát triển bền vững và bền bỉ. Đây là điểm mới trong bộ thẻ điểm ACGS mà OECD đưa vào áp dụng từ kỳ đánh giá gần nhất (tháng 10/2023). Điều này còn gây bỡ ngỡ cho doanh nghiệp Việt Nam. Mặc dù nhiều doanh nghiệp niêm yết lớn đã áp dụng chuẩn ESG trong việc nâng cao chất lượng quản trị và các vấn đề môi trường - xã hội, nhưng khi đánh giá theo chuẩn OECD và khối ASEAN, chúng ta còn khoảng cách khá xa.

Thứ hai, các vấn đề về môi trường, xã hội và quản trị được dẫn dắt bởi lãnh đạo cấp cao trong Hội đồng quản trị. Doanh nghiệp Việt Nam có xu hướng tuân thủ quy định pháp luật hiện hành thay vì áp dụng các thông lệ tốt nhất. Đây là khoảng cách về tính hữu hiệu cũng như tính đa dạng của Hội đồng quản trị so với các doanh nghiệp niêm yết khác trong khu vực. "Theo chúng tôi, hai điểm vừa nêu là những khía cạnh còn nhiều dư địa để cải thiện trong kỳ đánh giá năm tới", ông Long nói.

CEO VIOD cũng cho biết trong kỳ đánh giá vừa rồi, danh sách ACGS20 có điểm bình quân 75 điểm (trên mức trung bình). Đặc tính của nhóm này là tập trung vào các doanh nghiệp lớn, đi tiên phong về quản trị. Trong đó, khối tài chính và ngân hàng có sự chủ động hơn trong việc áp dụng các chuẩn về ESG cũng như thực hành quản trị tốt hơn.

Tuy nhiên, cần nhìn nhận rằng các doanh nghiệp được lựa chọn đánh giá phải công bố thông tin bằng tiếng Anh. Năm vừa rồi chúng ta chỉ chọn được 69 doanh nghiệp. Điểm chính yếu là từ cuối năm 2024, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 68 quy định về công bố thông tin bằng tiếng Anh, áp dụng từ 1/1/2025. Như vậy, sang kỳ đánh giá năm 2026, số lượng doanh nghiệp đủ điều kiện đánh giá sẽ bùng nổ.

Khi số lượng bùng nổ, điểm bình quân có thể bị ảnh hưởng bởi các doanh nghiệp quy mô nhỏ hơn với mức độ thực hành quản trị còn hạn chế. Vì vậy, rất cần các doanh nghiệp lớn và sự hỗ trợ của các Sở giao dịch chứng khoán đồng hành cùng VIOD để nâng cao chất lượng quản trị, phát triển bền vững, hướng tới chuẩn ASEAN.

VIOD cũng đưa ra các chương trình hỗ trợ, huấn luyện, tư vấn để doanh nghiệp hiểu rõ vai trò của quản trị công ty, nhắm đến mục tiêu vươn tầm khu vực, định vị danh tiếng và niềm tin trên thị trường vốn. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam vừa được FTSE Russell công bố lộ trình nâng hạng và Chính phủ đang quyết tâm hiện thực hóa đề án nâng hạng thị trường đến năm 2030, ông Long nhấn mạnh.

Nhận định về diễn biến thị trường giai đoạn sau công bố nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi, theo chuyên gia Phan Lê Thành Long, giai đoạn này thị trường có mức độ biến động rất lớn. Kể từ khi Việt Nam được FTSE Russell công bố lộ trình nâng hạng, các yếu tố bên ngoài (chiến sự, động thái của Fed...) và sự chuyển mình của chính sách trong nước nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cuối năm đã tác động mạnh đến thị trường.

Chúng tôi kỳ vọng việc biến động tăng giảm liên tục này chỉ mang tính chất ngắn hạn. Về dài hạn, thị trường chứng khoán Việt Nam có rất nhiều cơ hội phát triển bền vững, nhất là với Quyết định số 3168 về đề án tái cấu trúc nhà đầu tư và phát triển các quỹ, chuyên gia nêu.

Biến động ngắn hạn một phần do đặc tính thị trường với hơn 90% giao dịch đến từ nhà đầu tư cá nhân, chịu tác động tâm lý lớn và có xu hướng đầu tư ngắn hạn. Trong tương lai, khi tái cấu trúc phía cầu (nhà đầu tư), hướng đến dài hạn hóa các khoản đầu tư và tăng tỷ trọng nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp, tôi hy vọng chứng khoán Việt Nam sẽ tăng trưởng bền bỉ và ổn định hơn, theo ông Phan Lê Thành Long.

“

Tính đến cuối năm 2024, vốn hóa thị trường Việt Nam đạt khoảng 300 tỷ USD (trên cả 3 sàn). Tuy nhiên, so với khu vực, dư địa tăng trưởng vẫn còn rất lớn.

Theo kế hoạch hành động của Diễn đàn Thị trường vốn ASEAN, chiến lược ACMF 2026-2030 đặt ra là tập trung vào khẩu hiệu "Sell ASEAN" – xây dựng một thị trường bền vững để thu hút vốn.

Mục tiêu "ASEAN Asset Class" (Tài sản đầu tư ASEAN): Đây là danh sách Top 200 doanh nghiệp đáng đầu tư nhất khu vực. Hiện tại, Việt Nam chưa có đại diện nào trong danh sách này (trước đây có Vinamilk nhưng kỳ gần nhất đã tụt hạng), theo đánh giá của VIOD.

Thực trạng của Việt Nam: Trong kỳ đánh giá 2024, Việt Nam vẫn đứng thứ 6/6 nước tham gia. Điểm trung bình của Việt Nam khoảng hơn 60 điểm, còn thiếu 4 điểm để đạt mức trung bình khu vực (65/130).

Lê Mỹ