Sửa Luật Báo chí: cần thêm giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí

Theo đó, Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV được xây dựng với bố cục gồm 4 Chương, 51 Điều (giảm 2 Chương, 10 Điều so với Luật Báo chí năm 2016). Nội dung của Dự thảo chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động giao Chính phủ, bộ, ngành, địa phương quy định để bảo đảm tính linh hoạt, phù hợp với thực tiễn.

Một trong những điểm mới đáng chú ý của lần sửa đổi này là Dự thảo Luật đã bổ sung quy định về nguồn thu mới của cơ quan báo chí, gồm thu từ bán quyền xem, nghe tác phẩm báo chí; thu từ cho phép khai thác, sử dụng tác phẩm báo chí; thu từ liên kết trong hoạt động báo chí; thu từ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu và thu từ người có nhu cầu đăng bài nghiên cứu khoa học để có kinh phí phản biện, hoàn thiện, nâng cao chất lượng bài viết.

Nhìn nhận về nội dung đã được đề xuất, không ít ý kiến bày tỏ tán thành với các quy định mới nhằm tạo điều kiện cho báo chí hoạt động thuận lợi hơn, trong đó có vấn đề kinh tế báo chí, tuy nhiên, để thực sự “gỡ khó” về vấn đề này, cần hoàn thiện hơn nữa các cơ chế, chính sách.

Tham gia góp ý Dự thảo Luật (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn – Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng cho biết, Dự thảo không đề cập khái niệm “kinh tế báo chí”, dù trong Quyết định 362/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch Phát triển và Quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 đã nêu vấn đề này.

Theo đại biểu, Luật chỉ đang thừa nhận “hoạt động kinh tế của báo chí”, việc thiếu định nghĩa pháp lý rõ ràng sẽ khiến cơ chế tự chủ không thực chất.

Vì vậy, vị đại biểu này đề nghị, Ban Soạn thảo nghiên cứu cơ chế hỗ trợ từ nguồn ngân sách Nhà nước, đặc biệt là từ nguồn vốn “đầu tư công” để các cơ quan báo chí nâng cấp cơ sở vật chất, hạ tầng. Tuy nhiên, cần rà soát kỹ để tránh xung đột với Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách nhà nước.

Bên cạnh đó, về vấn đề về bản quyền và chia sẻ doanh thu với nền tảng xuyên biên giới, theo đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn, chính sách này chưa có khung ràng buộc, vì thế cần quy định nguyên tắc đàm phán tập thể/chia sẻ doanh thu bắt buộc đối với nền tảng phân phối nội dung báo chí, cơ chế xử lý sao chép tự động, AI tạo sinh.

Cũng quan tâm đến kinh tế báo chí, tham gia góp ý, đại biểu Hoàng Minh Hiếu - Đoàn đại biều Quốc hội tỉnh Nghệ An nêu rõ, đây là vấn đề được dư luận, các cơ quan báo chí quan tâm rất nhiều. Kinh tế báo chí ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của báo chí.

“Các phóng viên đưa tin được tính nhuận bút dựa trên lượt view (lượt xem), nên có thể xảy ra tình trạng không đầu tư nhiều vào các tuyến bài chuyên sâu cao và gây ảnh hưởng đến chất lượng. Thêm vào đó, nếu kinh tế báo chí khó khăn, có thể dẫn đến các vấn đề tiêu cực đã được nêu ra thời gian qua. Do vậy, đây là vấn đề cần nghiên cứu giải pháp để xử lý”, đại biểu Hoàng Minh Hiếu phân tích.

Về tài trợ của Nhà nước với báo chí, dẫn con số thống kê, đại biểu Hoàng Minh Hiếu cho hay, Nhà nước đang hỗ trợ cho báo chí khoảng 0,5% tổng ngân sách. Nhiều ý kiến cho rằng, như thế là thấp, nhưng so sánh với nhiều nước, thì đang ở mức trung bình.

Vị này cho rằng, cách hỗ trợ của các nước khác với nước ta và nếu chúng ta hỗ trợ đồng đều, sẽ rất khó để phát huy các cơ quan báo chí có chất lượng. Vì vậy, đi cùng với sửa Luật, cần có thêm cách sắp xếp hệ thống báo chí phù hợp.

“Cần nghiên cứu cơ chế phân bổ ngân sách có trọng tâm, trọng điểm, ưu tiên cho các cơ quan báo chí thực hiện nhiệm vụ chính trị, phục vụ vùng sâu, vùng xa hoặc có sản phẩm chất lượng cao, mang giá trị xã hội lớn”, đại biểu Hoàng Minh Hiếu góp ý.

Về chính sách thuế với báo chí, theo đại biểu Hoàng Minh Hiếu, vừa qua Quốc hội đã quyết định giảm thuế thu nhập doanh nghiệp với cơ quan báo chí, tuy nhiên, vẫn cần có nghiên cứu để hỗ trợ thêm qua chính sách thuế.

“Một số quốc gia áp dụng hình thức ưu đãi thuế cho cơ quan báo chí hoạt động theo mô hình thuê bao, đặc biệt là thuê bao số đối với báo điện tử, nhằm khuyến khích phát triển nội dung chất lượng, giảm phụ thuộc vào quảng cáo. Đây là hướng cần nghiên cứu để phù hợp với xu thế chuyển đổi số trong lĩnh vực truyền thông”, đại biểu Hoàng Minh Hiếu dẫn chứng.

Đồng thời đề xuất, bổ sung quy định các nền tảng khi sử dụng các nội dung của báo chí phải chia sẻ bản quyền báo chí. Bởi, theo ông, đây là giải pháp rất tốt, nhưng trong Dự thảo Luật mới đưa ra các giải pháp cơ bản, chưa có cụ thể.

Liên quan đến vấn đề này, tham gia góp ý, một số ý kiến cũng bày tỏ, phát triển kinh tế báo chí không chỉ là giải pháp tài chính, mà còn là sự đầu tư cho một nền báo chí chuyên nghiệp, vì lợi ích công chúng. Và để chính sách thực sự phát huy hiệu quả, cần nỗ lực đổi mới từ chính các tòa soạn và hơn cả là quyết tâm đổi mới về thể chế.

Được biết, theo Chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) sẽ tiếp tục đưa ra thảo luận, dự kiến thông qua vào cuối Kỳ họp.