Tăng trưởng bền vững cho ngành dệt may: Chuyển đổi xanh trước khi quá muộn

>>> VCCI vì sự phát triển bền vững của cộng đồng doanh nghiệp

Ngày 1/12/2023, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - Chi nhánh khu vực TP HCM (VCCI-HCM) phối hợp cùng Công ty Cổ phần Global PR Hub tổ chức hội thảo chuyên đề "Nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp Dệt May trên lộ trình Tăng trưởng Xanh". Sự kiện thu hút hơn 100 doanh nghiệp dệt may tại Việt Nam tham dự.

Tại hội thảo, nhiều thách thức trong chuyển đổi xanh của ngành dệt may Việt Nam được đặc biệt trong bối cảnh các thị trường lớn như EU siết chặt tiêu chuẩn bảo vệ môi trường, đưa ra Cơ chế điều chỉnh carbon biên giới (CBAM) và Chỉ thị thẩm định chuỗi cung ứng (CSDDD).

Phát biểu khai mạc hội thảo với chủ đề "ERP- Cơ hội và Thách thức cho ngành dệt may", ông Nguyễn Hữu Nam - Phó Giám đốc VCC HCM - cho biết, ngày nay, những tác động với biến đổi khí hậu và những thay đổi do con người tạo ra đối với thiên nhiên, lối sống và sản xuất công nghiệp thiếu bền vững phá hủy đa dạng sinh học, thay đổi chức năng của tự nhiên... đã và đang khiến "Mẹ Thiên nhiên" nổi giận.

Để trở về với tự nhiên, phục hồi hệ sinh thái thiên nhiên đang hỗ trợ mọi sự sống trên trái đất, chúng ta phải cùng thay đổi và hành động, cần phải chuyển sang một nền kinh tế bền vững hơn, có lợi cho cả con người và hành tinh, thúc đẩy sự hòa hợp với thiên nhiên và Trái đất. Và đó là lý do của việc thực hiện ý tưởng EPR, vốn đã được đưa vào Luật Bảo vệ Môi trường (BVMT) từ năm 2005 nhưng đến nay, mới thực sự đặt ra như một tiêu chuẩn/ trách nhiệm bắt buộc của các nhà sản xuất, xuất khẩu tại Việt Nam. 

"EPR (Extended Producer Responsibility) là cách tiếp cận trong việc bảo vệ môi trường theo hướng nhà sản xuất một sản phẩm cụ thể phải có nghĩa vụ tới gian đoạn thải bỏ trong vòng đời của sản phẩm. Trách nhiệm này bao gồm thu gom để tái chế hoặc tái sử dụng và/hoặc thu hồi để xử lý thông qua việc tự thu gom, thu hồi, tái chế, xử lý hoặc/và đóng góp tài chính cho việc tái chế, tái sử dụng hoặc xử lý. Việt Nam hiện đã có đầy đủ các cơ sở pháp lý để thực hiện EPR, đặc biệt là lộ trình thực hiện EPR với các nhóm hàng hóa bắt đầu tư 2024 đến 2027", ông Nam cho biết.

>>> VCCI-HCM cùng doanh nghiệp chuyển đổi số, ứng dụng vào "nhà máy thông minh"

>>> VCCI-HCM: Kỳ vọng mục tiêu xuất khẩu 45 tỷ USD của ngành dệt may

Theo đó, Phó Giám đốc VCCI-HCM cũng nhấn mạnh, nói riêng với ngành dệt may, việc thực hiện EPR có nhiều thách thức nhưng đi cùng luôn là các cơ hội. Trong đó, nếu như thách thức cần vượt bao gồm việc thực hiện EPR sẽ khiến tăng giá thành sản phẩm; Tăng chi phí, thời gian, nhân lực; có những rào cản và khoảng cách trong công tác phối hợp với các bên liên quan cũng như sự khác biệt về cách áp dụng EPR; thì cơ hội mang lại một khi doanh nghiệp đã vượt qua và thực sự định hướng được cách tiếp cận đầu tư để bảo vệ môi trường, có trách nhiệm với sản phẩm... sẽ là "chứng nhận" để doanh nghiệp bước đi trên hành trình tăng trưởng và vào các thị trường có các rào cản kỹ thuật cao, các rào cản "xanh" đã và đang đặt ra rất khắt khe, nhất là những thị trường nhập khẩu lớn nhất của ngành như Mỹ, EU...

Chia sẻ cụ thể hơn, bà Nguyễn Thị Tuyết Mai - Phó Tổng Thư ký, Trưởng Văn phòng Đại diện Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) cho biết, hiện nay Việt Nam đã ký Hiệp định thương mại tự do (FTA) với 53 quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp mở rộng thị trường và tăng hiệu quả sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, các FTA thế hệ mới cũng đặt ra thách thức khi yêu cầu về tăng trưởng xanh ngày càng khắt khe. Hơn 80% doanh nghiệp vừa và nhỏ thiếu vốn đầu tư chuyển đổi sản xuất xanh, nhiều quy định (chứng chỉ LEED, Thẩm định Chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc) và yêu cầu phức tạp về thiết kế sinh thái khiến nhiều doanh nghiệp còn chần chừ khi thực hiện chuyển đổi.

Các thương hiệu thời trang lớn trên thế giới cũng đang ưu tiên lựa chọn các doanh nghiệp xanh hoặc yêu cầu các nhà cung cấp áp dụng các biện pháp thực hành xanh. Năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời (PV) được xem là một trong những giải pháp lâu dài cho các doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi sang sản xuất dệt may xanh, bền vững. Theo các chuyên gia, cũng như bất kỳ khoản đầu tư nghiêm túc nào khi lắp đặt hệ thống PV, an toàn là một trong những vấn đề cần lưu tâm nhất. Các quy định về an toàn đang được các công ty bảo hiểm, cơ quan phòng cháy chữa cháy và chính phủ trên toàn cầu quan tâm mạnh mẽ.

Đại diện của SolarEdge, một trong những công ty tiên phong về giải pháp biến tần năng lượng mặt trời sử dụng công nghệ tối ưu công suất optimizer, đã chia sẻ về các quy định kỹ thuật an toàn quốc tế và yêu cầu bảo hiểm tại một số quốc gia mà các doanh nghiệp Việt nên lưu ý. Trong đó có Tiêu chuẩn An toàn tại Hoa Kỳ - NEC 2017, NEC 2020 và khuyến nghị từ các công ty bảo hiểm hàng đầu. SolarEdge cũng chia sẻ nhiều câu chuyện thành công trong khu vực, trong đó có hệ thống điện mặt trời với các giải pháp an toàn tiên tiến lắp đặt tại một doanh nghiệp dệt may lớn tại Đài Loan, nơi có nguy cơ cao gặp thiên tai như giông bão, động đất, có thể gây khó khăn trong công tác phòng cháy chữa cháy.

“Năng lượng Xanh sẽ trở thành xu hướng trước những yêu cầu thay đổi từ các thị trường lớn. Là công ty dẫn đầu toàn cầu về công nghệ biến tần năng lượng mặt trời, SolarEdge mong muốn đồng hành cùng doanh nghiệp dệt may Việt Nam trên hành trình Chuyển đổi Xanh theo cách an toàn hơn, tiết kiệm chi phí và bền vững”, bà Lê Kim Phượng - đại diện SolarEdge, cho biết.

Trong phiên thảo luận “Những ví dụ điển hình và bài học kinh nghiệm từ các nước phát triển”, các đại diện từ VITAS, WWF Việt Nam, SolarEdge Việt Nam, LONGi và HDBank tiếp tục đào sâu câu chuyện Chuyển đổi Xanh tại các quốc gia tiên tiến, cơ hội dành cho Việt Nam và tiếp cận “Tín dụng Xanh” dành cho doanh nghiệp. Ngoài ra, các giải pháp sử dụng năng lượng sạch, tiết kiệm năng lượng và tài nguyên sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí sản xuất, đáp ứng các tiêu chí về môi trường, đồng thời góp phần vào mục tiêu chung của quốc gia là giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới mức phát thải ròng “bằng 0” vào năm 2050.

Ông Nguyễn Hữu Nam, Phó Giám đốc VCCI-HCM khẳng định: “Đã đến lúc các doanh nghiệp cần chủ động đón đầu làn sóng chuyển đổi xanh để tiến xa hơn trên chuỗi cung ứng toàn cầu. Các doanh nghiệp dệt may Việt Nam đang thể hiện rất rõ mối quan tâm cũng như lên kế hoạch để thực thi cam kết chung vì tương lai xanh của ngành dệt may”.

Năm 2023, ngành dệt may có những biến động với lượng hàng hoá tồn kho toàn cầu thách thức rất lớn, làm cho nền công nghiệp dệt may chịu tác động lớn. Thông kê của Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS) cho biết, kim ngạch xuất khẩu dệt may năm 2023 ước đạt 40,3 tỷ USD, giảm 9,2% so với năm 2022. Xuất khẩu hàng may mặc ước giảm 3,1 tỷ USD, tương đương 8,9%, xuất khẩu vải ước giảm 186 triệu USD, tương đương 6,9%, xuất khẩu sơ sợi ước giảm 485 triệu USD tương đương 10,3%, xuất khẩu nguyên phụ liệu ước giảm 218 triệu USD, tương đương 16%.

Thị trường của ngành dệt may Việt Nam rộng lớn khoảng 104 quốc gia, trong đó lớn nhất vẫn là thị trường Mỹ, trong 9 tháng sản phẩm may mặc xuất khẩu vào thị trường Mỹ đạt trên 11 tỷ USD, Nhật Bản khoảng 3 tỷ USD, Hàn Quốc là 2,4 tỷ USD, EU là gần 2,9 tỷ USD. Đây là 4 thị trường trọng điểm của ngành dệt may. Tiếp đó, ngành dệt may xuất khẩu sang Canada khoảng 850 triệu USD, Trung Quốc 830 triệu USD, Campuchia hơn 600 USD, Anh 504 triệu USD…

VITAS cũng cho biết các doanh nghiệp dệt may Việt Nam cũng tích cực thực hiện xanh hóa, phát triển bền vững, đầu tư hạ tầng cơ sở trong giảm phát thải nhà kính, thúc đẩy giải pháp phát triển sản phẩm có tính bền vững, chuyển đổi nồi hơi nước bằng điện thay cho đốt than, củi… Cùng với đó, doanh nghiệp dệt may Việt Nam cũng đầu tư mạnh về phát triển công nghệ số, tạo minh bạch trong sản xuất kinh doanh.

Tuy vậy, những chuyển dịch Xanh của các doanh nghiệp dệt may hiện mới chỉ xem như đang ở bước khởi đầu. Để đạt đến tương lai Xanh với tăng trưởng bền vững, ngành dệt may vẫn còn rất nhiều yêu cầu, "luật chơi" phải tuân thủ, chú trọng đầu tư lẫn nỗ lực thực thi.