Thu phí cao tốc do nhà nước đầu tư: Điều chỉnh Luật Đầu tư công

LTS: Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng vừa ký Công văn số 9929/BTC-CST về việc thu phí đường cao tốc do Nhà nước đầu tư gửi Thủ tướng Chính phủ. Theo tính toán sơ bộ, các cơ quan quản lý nhà nước sẽ thu được cả chục ngàn tỷ đồng mỗi năm, nếu được tổ chức thu phí sử dụng các tuyến đường cao tốc đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách.

Ông Chủng phân tích: đường cao tốc có những yêu cầu riêng về chất lượng, công tác khai thác, bảo trì đảm bảo an toàn giao thông trong suốt vòng đời của nó. Thường các tuyến đường cao tốc được xây dựng gần như song song với các đường quốc lộ và các phương tiện giao thông có quyền lựa chọn loại hình giao thông trên quốc lộ thông thường hoặc cao tốc. Khi sử dụng cao tốc sẽ nhanh hơn, an toàn hơn, dịch vụ tốt hơn và vì vậy người sử dụng cần phải trả phí, thay đổi quan điểm bao cấp trước đây.

- Lâu nay các tuyến cao tốc BOT đã và đang thu phí, nhưng với các tuyến do Nhà nước đầu tư theo ông có thể thu phí không?

Các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư đều là nguồn vốn vay nên cần cân nhắc phương án thu phí sử dụng đường bộ để có thêm nguồn lực trả nợ sớm và giúp điều hòa, phân bố lại giao thông tại các khu vực, tránh gây quá tải dẫn tới hư hỏng công trình. Như tuyến đường cao tốc TP Hồ Chí Minh - Trung Lương dừng thu phí do điều chỉnh chính sách về quản lý tải sản công đã làm mất kiểm soát lưu lượng, tải trọng phương tiện, lưu lượng xe trên tuyến đường này đã tăng đột biến khoảng 31% sau khi ngừng thu phí, tức là thêm khoảng 51.000 lượt xe mỗi ngày đêm, vượt quá năng lực lưu thông của tuyến, tăng nguy cơ tai nạn giao thông, biến đường cao tốc thành quốc lộ, gây thất thu ngân sách Nhà nước. Cùng với đó, để quản lý bảo dưỡng, vận hành 40 km 4 làn xe và vận hành hệ thống kiểm soát giao thông thông minh ITS, mỗi năm ngân sách phải chi thêm cho tuyến này 134 tỷ đồng.

Do đó, nếu được tổ chức thu phí sử dụng các tuyến đường cao tốc đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách, cơ quan quản lý nhà nước sẽ thu được cả chục ngàn tỷ đồng mỗi năm. Cần sớm triển khai thu phí sử dụng các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư để không tiếp tục lãng phí một nguồn lực lớn.

 Nếu đoạn đường cao tốc do Nhà nước đầu tư thì miễn phí, xong đến đoạn cao tốc do nhà đầu tư tư nhân thì lại thu phí sẽ gây ra tình trạng không bình đẳng, gây tâm lý e ngại cho nhà đầu tư xã hội. Còn nếu đảm bảo “thu kín” trên tất cả cao tốc, bao gồm cả đoạn do Nhà nước đầu tư và đoạn do nhà đầu tư tư nhân đầu tư thì sẽ tạo đồng bộ trên toàn tuyến, phương tiện đồng nhất trả phí theo số km cao tốc sử dụng.

- Nhưng điều này sẽ khó nhận được sự đồng thuận của người dân?

Tôi không nghĩ vậy! Nếu mức thu hợp lý, tổ chức thu minh bạch, nhất định người dân sẽ ủng hộ. Bởi nếu lựa chọn không trả phí, người dân vẫn có thể đi bằng tuyến quốc lộ. Chúng ta cần tuyên truyền và tôi tin người dân ủng hộ. Đừng làm điều gì bất minh từ nguồn thu này để mất người và mất sự ủng hộ của nhân dân.

- Đề xuất cũng được cho rằng sẽ khiến không khuyến khích thu hút nguồn vốn xã hội vào đầu tư hạ tầng đường bộ, thưa ông?

Không phải vậy! Các nhà đầu tư xã hội sẵn sàng tham gia đầu tư khi một tuyến đường có sự đầu tư của nhà nước và nhà nước cùng thu phí. Chính việc không thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư mới gây khó khăn cho nhà đầu tư tư nhân.

- Như vậy, phương án thu phí sử dụng đường cao tốc này cần được thực hiện như thế nào, thưa ông?

Hiện chúng ta không thu phí được do gặp vướng mắc trong cơ sở pháp lý là Luật Đầu tư công không cho phép thu phí các công trình từ nguồn vốn đầu tư công kể cả vốn vay ODA. Do đó, để sớm triển khai thu phí sử dụng các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư mà yêu cầu trước hết là điều chỉnh Luật Đầu tư công. Luật Đầu tư công cần theo hướng nếu đường cao tốc đạt chuẩn, có đường song hành hay đường gom cho người dân đi thì phải thu phí dù là đầu tư công hay ODA.

Việc thu phí cũng cần đảm bảo nguyên tắc thu phí đường cao tốc là chỉ thu phí đối với các đường cao tốc khi đường cao tốc này nối 2 điểm mà có đường quốc lộ do ngân sách nhà nước đầu tư để người dân có quyền lựa chọn.

- Xin cảm ơn ông!