.png "Châu Á chịu tác động thế nào từ thuế quan Mỹ áp lên Ấn Độ?")
Gửi bình luận
Phần lớn các sắc thuế toàn cầu mà ông Donald Trump áp đặt vừa bị một tòa phúc thẩm liên bang Mỹ tuyên bố là bất hợp pháp, mở ra khả năng chúng sẽ bị dỡ bỏ.
Đây là cú đánh mạnh vào chính sách thương mại vốn được coi là “vũ khí mặc cả” hàng đầu của ông Trump, đồng thời đặt ra những rủi ro ngoại giao – kinh tế chưa từng có cho Mỹ.
Trong phán quyết hôm 30/8, Tòa Phúc thẩm Liên bang khẳng định Tổng thống Mỹ đã vượt quá thẩm quyền khi sử dụng Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA, ban hành năm 1977) để đơn phương áp thuế quan.
Các thẩm phán nhấn mạnh, luật này cho phép Tổng thống Mỹ có nhiều quyền hành động trong tình trạng khẩn cấp, nhưng không hề bao gồm quyền áp thuế, đánh thuế hay tương tự.
Phán quyết này giữ nguyên kết luận trước đó của Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ (CIT), vốn từng cho rằng quyền áp thuế chỉ thuộc về Quốc hội theo Hiến pháp. Tuy nhiên, thay vì lập tức vô hiệu hóa tất cả mức thuế, tòa phúc thẩm quyết định cho phép chúng tiếp tục tồn tại trong thời gian kháng cáo.
Điều đó có nghĩa là các mức thuế hiện hành vẫn được duy trì, nhưng nguy cơ bị dỡ bỏ hoàn toàn đang treo lơ lửng. Vụ việc gần như chắc chắn sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao Mỹ, nơi sẽ đưa ra phán quyết cuối cùng.
Nhận thức rõ nguy cơ, chính quyền Trump đã nhanh chóng phản ứng. Cùng ngày tòa ra phán quyết, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Ngoại trưởng Marco Rubio đồng loạt gửi văn bản cảnh báo về hậu quả nếu thuế quan bị xóa bỏ.
Bessent nhấn mạnh, việc đình chỉ thuế quan sẽ gây ra một “sự bẽ mặt ngoại giao nguy hiểm” cho Mỹ, vì nó gửi tín hiệu rằng Washington không đủ khả năng phản ứng trước sự trả đũa từ các nước khác.
Trong khi đó, ông Lutnick cho rằng, thuế quan đã buộc nhiều cường quốc – từ Liên minh châu Âu, Nhật Bản tới Hàn Quốc – phải ngồi vào bàn đàm phán “theo cách mà chưa Tổng thống nào làm được”. Nếu bị dỡ bỏ, Mỹ sẽ mất đòn bẩy quan trọng trong thương lượng thương mại.
Rubio thậm chí gắn vấn đề này với các hồ sơ an ninh – chính trị quốc tế, cho rằng quyền hạn IEEPA từng được ông Trump sử dụng trong “các cuộc đàm phán nhạy cảm nhằm chấm dứt chiến tranh Nga – Ukraine”. Một phán quyết bất lợi, theo ông, có thể gây “hậu quả nghiêm trọng cho tiến trình hòa bình và nhân quyền”.
Trên mạng xã hội Truth Social, ông Donald Trump viết: “TẤT CẢ CÁC MỨC THUẾ VẪN CÒN HIỆU LỰC!”. Ông gọi phán quyết của tòa án là “thiên vị”, nhưng khẳng định Mỹ “sẽ chiến thắng cuối cùng”. Ông Trump cũng cảnh báo, nếu thuế quan biến mất, đó sẽ là thảm họa toàn diện cho nước Mỹ.
Theo giới quan sát, phản ứng quyết liệt này cho thấy ông Trump coi thuế quan không chỉ là công cụ kinh tế mà còn là biểu tượng quyền lực chính trị. Việc bị tòa bác bỏ thẩm quyền có thể làm suy yếu đáng kể hình ảnh “Tổng thống cứng rắn” mà ông xây dựng.
Nếu Tòa Tối cao giữ nguyên phán quyết, hàng loạt mức thuế áp từ 2018 đến nay – bao gồm thuế “Ngày Giải phóng” 10% trên phạm vi toàn cầu, thuế bổ sung với Trung Quốc, Mexico, Canada, và thuế đối ứng áp dụng từ tháng 8 – đều có thể bị xóa bỏ.
Điều này sẽ kéo theo hàng nghìn tỷ USD thương mại toàn cầu phải điều chỉnh lại. Các doanh nghiệp từng nộp thuế có thể đòi hoàn trả, gây áp lực ngân sách khổng lồ cho chính phủ. Đồng thời, các thỏa thuận thương mại mà ông Trump tự hào công bố có nguy cơ bị vô hiệu hóa.
Không chỉ vậy, phán quyết còn củng cố nguyên tắc pháp lý “major questions doctrine” – tức những quyết định lớn về kinh tế – chính trị phải có sự ủy quyền rõ ràng từ Quốc hội. Điều này có thể hạn chế đáng kể quyền lực của Tổng thống Mỹ trong các chính sách thương mại tương lai.
Các đối tác thương mại lớn của Mỹ – từ EU, Nhật, Hàn tới Trung Quốc – chắc chắn đang theo dõi sát sao. Việc Mỹ có thể bị tước bỏ công cụ thuế quan sẽ làm thay đổi cán cân đàm phán. Ông Bessent thừa nhận chính khả năng áp thuế nhanh đã ngăn các nước trả đũa; nếu mất đi, Washington sẽ dễ bị tổn thương hơn trước sức ép thương mại.
Ngược lại, nhiều quốc gia có thể coi đây là cơ hội để phản công, đòi hỏi nhượng bộ từ Mỹ. Không ít ý kiến tại châu Âu và châu Á từng chỉ trích thuế quan của ông Trump là “chủ nghĩa bảo hộ trá hình”, và phán quyết mới của tòa án Mỹ có thể tiếp thêm sức mạnh cho lập luận đó.
Phán quyết mới được công bố tới từ Tòa Phúc thẩm Liên bang khu vực ở Washington DC – một trong 13 tòa phúc thẩm liên bang của Mỹ, chuyên trách các lĩnh vực như thương mại quốc tế, thuế quan và bằng sáng chế.
Trước đó, Tòa Thương mại Quốc tế (CIT) tại New York đã ra phán quyết chống lại ông Trump vào tháng 5/2025, cho rằng ông vượt thẩm quyền khi áp thuế. Chính phủ kháng cáo, và nay vụ việc lên cấp phúc thẩm. Theo quy trình, CIT được coi như “tòa sơ thẩm” trong các vụ thuế quan, còn Tòa Phúc thẩm Liên bang là cấp cao hơn. Phán quyết cuối cùng có thể sẽ do Tòa Tối cao Mỹ đưa ra.
