Thuế thu nhập cá nhân - Phải điều chỉnh kịp thời để phù hợp với thực tế

GIA NGUYỄN• 07/06/2023 05:00

Trước những khó khăn, biến động lớn của tình hình kinh tế, áp lực của người nộp thuế ngày một gia tăng, chuyên gia cho rằng, thuế thu nhập cá nhân cần được điều chỉnh phù hợp với thực tiễn…

>> Cấp thiết sửa bất cập về... thuế thu nhập cá nhân

Số liệu thống kê cho thấy, thu nhập của người lao động trong quý I/2023 đạt 7 triệu đồng/tháng, tăng vỏn vẹn 200.000 đồng so với quý IV/2019 (thời điểm trước khi diễn ra COVID-19), tức chỉ tăng 2,85%. Trong cùng thời gian trên, Chỉ số Giá tiêu dùng đã tăng tới 10,29%, chỉ số giá các mặt hàng liên quan đến ăn uống tăng khoảng 15%.

Trước những khó khăn, biến động lớn của tình hình kinh tế, áp lực của người nộp thuế ngày một gia tăng - Ảnh minh họa: ITN

Thực tế, giá điện bình quân thời gian vừa qua đã tăng 3% và theo đề xuất của Tập đoàn Điện lực Việt Nạm, giá mặt hàng này sẽ tiếp tục tăng theo lộ trình. Học phí khu vực công lập, từ mầm non đến đại học, sau 3 năm chưa tăng hoặc tăng chậm do thực hiện yêu cầu của Chính phủ nhằm “khoan sức dân” trong thời gian COVID-19 và hậu COVID-19, chắc chắn sẽ tăng rất mạnh từ năm học tới theo lộ trình tăng học phí đã được quy định tại Nghị định 81/2021/NĐ-CP. Chưa kể, viện phí khu vực công lập, giá nước sạch, cũng như các mặt hang thiết yếu sẽ không “đứng yên”...

Trong khi đó, những bất cập của thuế thu nhập cá nhân không phải không được nhìn nhận, bởi trước đó, theo rà soát của Bộ Tài chính, trong tổng số 35 điều của Luật Thuế thu nhập cá nhân thì có đến 22 Điều phải sửa đổi, bổ sung, tức chỉ còn 1/3 số Điều luật hiện hành (bao gồm cả điều quy định về thời điểm thi hành và đều giao Chính phủ quy định chi tiết) là còn phù hợp với thực tế.

Trên thực tế, ngoài những bất cập gây “nóng” Nghị trường kỳ họp thứ V Quốc hội khóa XV vừa qua về mức giảm trừ gia cảnh, thì quy định biểu thuế lũy tiến với 7 bậc và khoảng cách giữa các bậc thuế quá dày cộng với thuế suất cao, đang trở thành một áp lực rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh “bão giá”, lạm phát hiện nay.

Không những vậy, mức áp dụng 35% thuế suất đối với thu nhập từ 80 triệu đồng/tháng trở lên được chỉ ra bất cập khi nhắm được vào đối tượng làm công ăn lương, trong khi nhiều cá nhân có những nguồn thu nhập “chìm” khác từ bất động sản hay tiền ảo,... lại khó có thể kiểm soát.

>> Bất cập thuế thu nhập cá nhân - Cần sớm nâng mức giảm trừ gia cảnh

Theo chuyên gia, những bất cập của thuế thu nhập cá nhân cần được điều chỉnh phù hợp thực tiễn - Ảnh minh họa: ITN

Đáng nói, trong năm 2023 - 2024, dự báo tình hình kinh tế còn tiềm ẩn những khó khăn, biến động lớn, từ đó áp lực lên thu nhập người dân cũng tăng cao. Và trước thực tế này, nhiều ý kiến đề xuất, việc sửa những bất cập về thu nhập cá nhân không thể chậm trễ hơn, đặc biệt, việc sửa đổi phải bắt kịp với thực tế cuộc sống.

Thông tin với báo chí, Ths Tô Kim Huệ - Viện Chiến lược và Chính sách tài chính cho rằng, thuế thu nhập cá nhân là một sắc thuế quan trọng trong hệ thống chính sách thuế ở nước ta, góp phần đảm bảo công bằng trong điều tiết thu nhập của các tầng lớp dân cư; đảm bảo động viên, khuyến khích mọi cá nhân ra sức lao động, sản xuất kinh doanh, gia tăng thu nhập, làm giàu chính đáng; là công cụ quan trọng để thực hiện mục tiêu bù đắp thiếu hụt ngân sách trong điều kiện nguồn thu từ thuế nhập khẩu giảm.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, sắc thuế này hiện đang bộc lộ những tồn tại, hạn chế như: thu nhập chịu thuế, biểu thuế. Trong đó, quy định thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân chỉ bao gồm 10 loại thu nhập sẽ bị giới hạn và không linh hoạt, quy định hiện hành chưa bao quát hết các khoản thu nhập thuộc diện phải điều tiết.

Theo vị chuyên gia này, nghiên cứu đánh giá khoảng cách giữa các bậc thuế trong biểu thuế lũy tiến còn cao, chính sách hiện nay chưa đánh thuế lũy tiến đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản, thuế suất toàn phần đối với thu nhập từ trúng thưởng còn thấp và chưa có sự tương đồng trong điều chỉnh về mức thuế suất giữa thu nhập của cá nhân và thu nhập của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, về giảm trừ gia cảnh, quy định mức giảm trừ gia cảnh bằng số tuyệt đối có nhiều ưu điểm nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế nhất định. Đặc biệt, trong bối cảnh giá cả hàng hóa tăng cao, đời sống của không ít người lao động trở nên chật vật do nền kinh tế vẫn còn chịu nhiều ảnh hưởng sau đại dịch. Mức giảm trừ gia cảnh trong cách tính thuế thu nhập cá nhân hiện nay không còn phù hợp với thực tiễn kinh tế xã hội.

Vì vậy, vị chuyên gia này cho rằng, cần điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh để phù hợp với diễn biến giá cả thị trường, tránh để người lao động chịu thiệt thòi.

Việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế thu nhập cá nhân và cho mỗi người phụ thuộc là vấn đề hết sức cấp bách, mang ý nghĩa nhân văn và bảo đảm công bằng cho người lao động khi thực hiện nghĩa vụ thuế; phản ánh kịp thời những sự thay đổi về chi phí sinh hoạt của người nộp thuế tại thời điểm Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi).

Đồng quan điểm đã nêu, không ít ý kiến cũng cho rằng, mỗi sắc luật của Việt Nam có “tuổi thọ” bình quân khoảng 10 năm. Trong thời gian chưa bị thay thế, mỗi sắc luật ít nhất cũng được sửa đổi, bổ sung khá nhiều điều khoản không còn phù hợp với thực tế 1-2 lần. Nhưng với Luật Thuế thu nhập cá nhân, đáng lẽ phải sửa đổi, bổ sung thường xuyên cho phù hợp với thực tế cuộc sống, thì kể từ khi ban hành (năm 2007) đến nay, lại chỉ được sửa đổi, bổ sung vài điều khoản đúng 2 lần, trong đó có việc nâng mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế từ 4 triệu lên 9 triệu đồng và hiện là 11 triệu đồng/tháng. Chính sự lạc hậu, bất hợp lý của sắc thuế này càng khiến số người nộp thuế tăng lên và người nộp thuế cảm thấy “ngộp thở” vì thu nhập thực tế bị giảm xuống.