Thượng đỉnh Mỹ - Trung: Cơ hội thành công tăng dần?

Từ “chiến thuật thuế” đến nỗ lực xoa dịu

Sau nhiều tuần leo thang căng thẳng, Washington bất ngờ phát tín hiệu hạ nhiệt. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent xác nhận hôm 17/10 rằng ông sẽ gặp Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong tại Malaysia vào tuần tới để chuẩn bị cho cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo.

Đây được xem là bước đi mở đường cho khả năng diễn ra thượng đỉnh Mỹ - Trung bên lề Hội nghị APEC tại Hàn Quốc cuối tháng 10.

Tuyên bố của ông Bessent xuất hiện chỉ vài giờ sau khi Tổng thống Donald Trump bày tỏ lạc quan rằng hai bên có thể đạt một thỏa thuận nhằm tránh khủng hoảng thương mại.

“Tôi nghĩ mọi việc đang tiến triển tốt. Chúng tôi đang hòa hợp với Trung Quốc,” ông nói, đồng thời gọi việc áp mức thuế 100% lên hàng Trung Quốc là không duy trì mãi.

Chỉ một tuần trước, ông Trump từng đe dọa hủy gặp Chủ tịch Tập Cận Bình vì Bắc Kinh siết kiểm soát xuất khẩu đất hiếm – mặt hàng chiến lược trong chuỗi cung ứng công nghệ. Giờ đây, cùng với tuyên bố muốn đối thoại, Nhà Trắng dường như đang cố làm dịu tâm lý thị trường và tái lập kênh thương lượng trực tiếp sau bốn vòng đàm phán cấp cao trước đó ở Madrid, Stockholm, London và Geneva.

Thông điệp mềm mỏng của ông Trump ngay lập tức tạo hiệu ứng tích cực trên Phố Wall. Chỉ số S&P 500 tăng 0,5%, khép lại tuần tăng điểm tốt nhất kể từ tháng 8, trong khi lợi suất trái phiếu hai năm phục hồi từ đáy hai năm. Các ngân hàng khu vực – tâm điểm của làn sóng bán tháo trước đó – đồng loạt bật tăng, góp phần củng cố tâm lý nhà đầu tư.

Theo giới phân tích, diễn biến này phản ánh kỳ vọng rằng một cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo có thể tạm thời chặn lại đà leo thang thương mại, giúp tránh kịch bản chiến tranh thương mại toàn diện.

Dù vậy, nhiều chuyên gia vẫn cảnh báo đây mới chỉ là “động tác thăm dò” chứ chưa đủ cơ sở để đảo chiều xu hướng căng thẳng.

IMF trong báo cáo cùng ngày nhấn mạnh rằng rủi ro suy giảm đáng kể đối với tăng trưởng toàn cầu vẫn tồn tại nếu các biện pháp thuế quan và hạn chế chuỗi cung ứng tiếp tục được mở rộng. Cơ quan này ước tính nếu căng thẳng leo thang, tăng trưởng thế giới có thể giảm thêm 0,3 điểm phần trăm.

“Những phát biểu tích cực của ông Trump có thể mang tính chiến thuật, nhằm trấn an thị trường trong ngắn hạn,” chuyên gia Nicholas Bohnsack của Strategas nhận định. Song các yếu tố cấu trúc – từ kiểm soát công nghệ cho tới chiến lược bán dẫn – vẫn khiến hai bên khó đạt đồng thuận lâu dài.

Hòa hoãn chiến lược hay ổn định lâu dài?

Tín hiệu hạ nhiệt của Washington diễn ra trong bối cảnh kinh tế Mỹ đối mặt nhiều sức ép nội tại: lợi suất trái phiếu biến động, nguy cơ chính phủ đóng cửa kéo dài, và thị trường lao động chậm lại. Trong khi đó, Trung Quốc cũng đang vật lộn với tăng trưởng chậm và dòng vốn đầu tư suy yếu. Cả hai nền kinh tế đều có lý do để tạm gác căng thẳng, ít nhất cho đến sau kỳ họp APEC.

Tuy nhiên, các yếu tố địa chính trị vẫn phủ bóng lên đàm phán. Việc Washington mở rộng kiểm soát xuất khẩu công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực chất bán dẫn và trí tuệ nhân tạo, vẫn được Bắc Kinh coi là “lằn ranh đỏ”.

Ngược lại, Trung Quốc tăng cường chính sách tự chủ công nghệ, hỗ trợ các doanh nghiệp nội địa thay thế chip của Nvidia – một dấu hiệu cho thấy cuộc cạnh tranh dài hạn vẫn tiếp diễn.

IMF dự báo tăng trưởng châu Á năm 2025 sẽ giảm còn 4,5%, phản ánh tác động lan tỏa của căng thẳng Mỹ - Trung lên thương mại khu vực. Trong bức tranh ấy, cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo – nếu diễn ra – sẽ được xem như phép thử cho khả năng ổn định lại trật tự kinh tế toàn cầu, dù chỉ trong ngắn hạn.

“Chúng tôi hy vọng Trung Quốc thể hiện sự tôn trọng như cách chúng tôi đã làm. Và tôi tin rằng Tổng thống Trump, nhờ mối quan hệ cá nhân với Chủ tịch Tập, sẽ đưa mọi việc trở lại quỹ đạo tích cực”, Bộ trưởng Bessent nói.

Dù chưa có gì chắc chắn, việc hai bên cùng hạ giọng và khởi động kênh tiếp xúc cấp cao được coi là tín hiệu tích cực hiếm hoi giữa giai đoạn cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt. Nếu thượng đỉnh cuối tháng thực sự diễn ra, đó sẽ không chỉ là sự kiện song phương, mà còn là tín hiệu sáng cho hướng đi của kinh tế toàn cầu trong những tháng cuối năm.