Trung Quốc giảm mua dầu Nga, chờ đàm phán với Mỹ

Một tuần trước thềm cuộc gặp thượng đỉnh giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump tại Hàn Quốc, các tập đoàn dầu khí quốc doanh Trung Quốc đã bất ngờ hủy một phần đơn hàng dầu thô Nga vận chuyển bằng đường biển.

Lệnh trừng phạt của Mỹ là nguyên nhân

Lý do của việc tạm ngừng bắt nguồn từ việc chính quyền Trump đưa hai tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga – Rosneft và Lukoil – vào danh sách đen ngày 22/10, khiến các công ty Trung Quốc như Tập đoàn Dầu khí và Hóa chất Trung Quốc (Sinopec) và China Zhenhua Oil phải tạm ngừng mua một số lô hàng dầu ESPO từ vùng Viễn Đông Nga. Đây là nguồn cung chủ lực cho các nhà máy lọc dầu ở miền Bắc Trung Quốc.

Theo dữ liệu từ Kpler, các doanh nghiệp quốc doanh Trung Quốc chiếm tới 40% lượng dầu thô Nga vận chuyển bằng tàu mỗi tháng, tương đương hơn 400.000 thùng/ngày. Việc họ ngừng mua hàng cho thấy tác động trực tiếp của các biện pháp trừng phạt mới, vốn nhằm siết chặt nguồn thu của Moscow.

Giá dầu Brent đã tăng hơn 7% trong tuần qua, phản ánh lo ngại nguồn cung bị gián đoạn. Tuy nhiên, tính từ đầu năm, giá vẫn giảm khoảng 12% do sản lượng tăng từ OPEC+, trong đó có Nga.

Phản ứng trước động thái của Mỹ, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định Bắc Kinh “kiên quyết phản đối các biện pháp trừng phạt đơn phương không có cơ sở trong luật pháp quốc tế”. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các doanh nghiệp Nhà nước Trung Quốc vẫn đang thận trọng đánh giá rủi ro, đặc biệt là nguy cơ bị vạ lây nếu tiếp tục giao dịch với các công ty bị Mỹ liệt vào danh sách cấm.

Các chuyên gia nhận định, lượng dầu Nga xuất sang Trung Quốc qua đường ống có thể duy trì ổn định, do phương thức thanh toán nằm ngoài hệ thống ngân hàng phương Tây. Nhưng các hợp đồng vận chuyển đường biển – vốn chiếm tỷ trọng lớn trong thương mại dầu toàn cầu – sẽ sụt giảm đáng kể.

“Dòng chảy dầu Nga sang Trung Quốc chắc chắn sẽ giảm,” bà Michal Meidan, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu Năng lượng Trung Quốc thuộc Viện Oxford, nhận định. Tuy nhiên, phần giao dịch qua đường ống nhiều khả năng không bị ảnh hưởng do cơ chế thanh toán đặc thù.

Không chỉ Trung Quốc, Ấn Độ – khách hàng lớn thứ hai mua dầu Nga – cũng được dự báo sẽ giảm mạnh nhập khẩu. Trước đây, phương Tây từng áp dụng trần giá để hạn chế doanh thu của Moscow mà không gây sốc nguồn cung. Nhưng gói trừng phạt mới đánh dấu bước ngoặt: thay vì “kiềm chế mềm”, Washington nay chọn cách “ra đòn trực diện”.

Tổng thống Nga Vladimir Putin thừa nhận biện pháp này sẽ mang lại hậu quả nghiêm trọng nhất định, song khẳng định không ảnh hưởng đáng kể đến nền kinh tế Nga. Moscow có khoảng một tháng để chuẩn bị trước khi lệnh trừng phạt có hiệu lực hoàn toàn.

Các nhà máy lọc dầu quốc doanh Trung Quốc có thể tìm nguồn thay thế từ Trung Đông hoặc Tây Phi, hoặc cắt giảm công suất, thậm chí tiến hành bảo dưỡng sớm hơn kế hoạch để giảm nhu cầu nhập khẩu. Ngược lại, các nhà máy tư nhân ít phụ thuộc vào ngân hàng quốc tế có thể tiếp tục mua dầu Nga với giá chiết khấu cao.

Dầu mỏ: cơ hội đàm phán Mỹ - Trung?

Dầu mỏ của Nga đang nổi lên là một vấn đề mà Tổng thống Trump đặc biệt quan tâm. Trong chuyến bay tới Hàn Quốc hôm 26/10, ông cho biết sẽ nêu vấn đề Trung Quốc giảm mua dầu Nga trong cuộc gặp Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề Hội nghị Thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) tại Gyeongju, Hàn Quốc, vào tuần tới.

Đây sẽ là cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa lãnh đạo hai nền kinh tế lớn nhất thế giới kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1. Hai bên đã điện đàm ít nhất ba lần trong năm nay, nhưng vẫn còn bất đồng về hàng loạt vấn đề: từ thuế quan, hạn chế xuất khẩu công nghệ, nông nghiệp, cho đến cuộc chiến fentanyl và các điểm nóng địa chính trị như Đài Loan hay Ukraine.

“Tôi nghĩ chúng tôi có cơ hội rất tốt để đạt một thỏa thuận toàn diện,” ông Trump nói trước khi lên đường sang châu Á. Ông cũng tiết lộ sẽ bàn với ông Tập về lĩnh vực nông nghiệp và việc Trung Quốc xuất khẩu các thành phần sản xuất fentanyl – loại ma túy đang gây khủng hoảng tại Mỹ.