Vì sao cao tốc Bắc Nam chưa hấp dẫn nhà đầu tư?

GIA NGUYỄN• 17/10/2020 05:00

Mặc dù là dự án trọng điểm nhưng, dự án Cao tốc Bắc – Nam vẫn chưa đủ hấp dẫn nhà thầu, thậm chí có gói thầu không có nhà đầu tư nộp hồ sơ dự thầu…

Bộ GTVT vừa công bố thông tin cập nhật về tình hình triển khai công tác lựa chọn nhà đầu tư thực hiện 5 dự án thành phần đầu tư theo phương thức PPP thuộc Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020. Trong đó, dự án thành phần đoạn Quốc lộ 45 - Nghi Sơn có 1 nhà đầu tư nộp hồ sơ dự thầu; riêng đối với dự án thành phần đoạn Nghi Sơn - Diễn Châu không có nhà đầu tư nộp hồ sơ dự thầu.

Mặc dù là dự án trọng điểm được kỳ vong mang lại giá trị phát triển kinh tế to lớn, thế như dự án Cao tốc Bắc – Nam vẫn còn nhiều “điểm nghẽn” đáng bàn…

Tiêu chí mời thầu ngặt nghèo?

Là tuyến đường trọng điểm, vậy nên, quy trình, tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư cho các gói thầu dự án Cao tốc Bắc – Nam cũng được đưa ra hết sức ngặt nghèo. Các nhà thầu phải đáp ứng các tiêu chí tối thiểu theo quy định về đấu thầu và Nghị quyết số 20/NQ-CP của Chính phủ về “Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020, như: vốn chủ sở hữu bảo đảm tối thiểu 20% tổng vốn đầu tư, đã triển khai dự án có tổng vốn đầu tư tối thiểu bằng 50% tổng vốn đầu tư dự án đang xét, đã thi công dự án/gói thầu có giá trị 30% giá trị xây lắp của các dự án đang xét...

Nếu áp theo các tiêu chí đã đưa ra, không nhiều doanh nghiệp có đủ năng lực để đáp ứng, kể cả những liên danh doanh nghiệp. Ví dụ như, đối với những dự án đòi hỏi nguồn vốn huy động lớn như Dầu Giây - Phan Thiết, tổng mức đầu tư khoảng 14.359 tỉ đồng, trong đó 11.879 tỉ đồng từ vốn chủ sở hữu và vốn huy động của nhà đầu tư, cơ hội để các doanh nghiệp lọt qua được vòng sơ tuyển là khá khó khăn.

Một số nhà thầu cho hay: “Với giá trị dự toán gói thầu lớn nên các tiêu chí trong hồ sơ mời thầu cũng tăng theo và vô hình chung làm giảm đi sự cạnh tranh cũng như cơ hội tham gia của nhiều nhà thầu”.

Ngoài ra, nhiều tiêu chí mang tính chất sàng lọc, nhằm chọn ra những nhà thầu uy tín, như: tiêu chí yêu cầu nhà thầu không có hợp đồng bị chủ đầu tư kết luận chậm tiến độ hoặc vi phạm chất lượng, nhà thầu nào kê khai không trung thực sẽ bị trừ điểm khi chấm hồ sơ,...

Nên chia nhỏ gói thầu

Nhiều chuyên gia trong lĩnh vực đấu thầu cho rằng, chủ đầu tư các dự án nên xem xét để điều chỉnh lại quy mô, phân chia lại giá trị các gói thầu để nâng cao tính cạnh tranh, có được như vậy, nhiều nhà thầu mới đủ điều kiện tham gia và tìm được nhà thầu có năng lực, giá bỏ thầu hợp lý, tiết kiệm được ngân sách cho Nhà nước, đồng thời thúc đẩy nhanh tiến độ chung toàn dự án.

TS. Nguyễn Hữu Đức - nguyên chuyên gia cao cấp của JICA cho rằng, việc phân chia quy mô các gói thầu và quy định số lượng thành viên trong liên danh cần tùy thuộc vào nhu cầu và tình hình thực tiễn của mỗi dự án để cơ quan thẩm quyền quyết định. Chủ đầu tư có thể chia dự án thành nhiều gói thầu xây lắp, nhưng gói thầu tư vấn giám sát không nên chia nhỏ và phải chọn được đơn vị tư vấn giám sát có chất lượng để họ quán xuyến từ đầu đến cuối dự án.

Với phương án này, trên thực tế, tại nhánh phía Đông đoạn Cam Lộ - La Sơn với mức đầu tư 5.586 tỷ đồng, Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh đã phân chia thành 11 gói thầu xây lắp với giá từ 300 - 900 tỷ đồng, tới nay dự án đã hoàn thành việc lựa chọn nhà thầu và tiến hành thi công.

Hay mới đây, một số gói thầu đường cao tốc Bến Lức – Long Thành, do VEC làm chủ đầu tư, cũng đã thực hiện việc chia nhỏ giá trị các gói thầu nhằm tạo cơ hội cho những nhà thầu trong nước và đảm bảo tính cạnh tranh trong quá trình đấu thầu.

Theo các chuyên gia, việc không nhận được sự tham gia của nhiều nhà thầu dẫn đến gia hạn mở thầu nhiều lần đã cho thấy sự bất hợp lý trong việc phân bổ giá trị của các gói thầu. Do vậy, việc phân chia lại giá trị của các gói thầu nhỏ hơn sẽ góp phần nâng cao tính cạnh tranh, thu hút được nhiều nhà thầu đủ điều kiện tham gia.

Thứ trưởng Bộ GTVT - Nguyễn Ngọc Đông thừa nhận, về luật thì có thể dừng sơ tuyển trong các trường hợp cấp bách, nhưng phải trên cơ sở cân nhắc của các cấp có thẩm quyền, Bộ GTVT đã tổng hợp các vấn đề liên quan đến dự án cao tốc Bắc - Nam để báo cáo Chính phủ xem xét.

Ông Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam:
Nếu căn cứ vào các tiêu chí hiện hành đối với nhà thầu cao tốc Bắc – Nam là không khả thi. Tiêu chí đánh giá về kinh nghiệm của nhà đầu tư đã từng tham gia góp vốn các dự án (đã hoàn thành); phải có vốn chủ sở hữu tối thiểu 20% và tổng vốn đầu tư các công trình đã đưa vào khai thác vận hành trong vòng 10 năm trở lại đây với mức vốn tương đương 6.843 tỉ đồng. Do đó, tất cả nhà đầu tư trong nước hiện nay đều không có đủ tiêu chí này để đáp ứng hồ sơ mời gọi và bị loại ngay vòng sơ tuyển.
Ông Lâm Văn Hoàng, Giám đốc Ban Quản lí dự án đường Hồ Chí Minh:
Kết quả lựa chọn nhà đầu tư tại 3 dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam cho thấy, mặc dù, một số liên danh đã có thư cam kết cho vay vốn của ngân hàng, nhưng để tiến đến việc ký được hợp đồng tín dụng vẫn còn một khoảng cách rất lớn. Thực tế triển khai các dự án BOT giao thông thời gian qua cho thấy, trong điều kiện các cơ chế chia sẻ rủi ro về doanh thu chưa được áp dụng, huy động vốn tín dụng để triển khai đầu tư dự án BOT giao thông gặp nhiều khó khăn.