Việt Nam đã có ngân hàng số đích thực?

Nếu so sánh, giữa hai khối ngân hàng có vốn quốc doanh và vốn tư nhân toàn phần, cuộc đua chuyển đổi số đang nghiêng lợi thế về nhóm tư nhân.

SpaceX và Bank 4.0

Ngày 31/5/2020 (giờ Việt Nam), tên lửa đẩy Falcon 9 mang theo tàu vũ trụ Crew Dragon của SpaceX cùng 2 phi hành gia Mỹ đã rời bệ phóng, mở ra kỷ nguyên mới trong lĩnh vực du hành không gian thương mại và tư nhân hóa ngành chinh phục vũ trụ.

Chuyện tên lửa Falcon 9 hay tỷ phú Elon Musk sáng chế xe tự hành thì chẳng hề liên quan đến ngành ngân hàng. Nhưng sản phẩm của SpaceX và hệ thống công nghệ của vị tỷ phú này, được phát triển trên nền phát minh về tàu vũ trụ đầu tiên và theo Brett King, tác giả của loạt sách Bank 2.0, 3.0, 4.0, đã được tư duy theo “nguyên tắc đầu tiên”. Và đó là điểm đáng lưu ý bởi nhờ đó đạt đến lợi thế cạnh tranh vượt trội về giá thành, hiệu quả, phá vỡ thế độc quyền một lĩnh vực trước nay gần như chỉ gắn với tên tuổi NASA.

Ngân hàng số mới chỉ là sự nâng cấp của E-Banking, với một giao diện mới trên nền thiết bị mới. Cuộc đua tìm kiếm các mô hình ngân hàng số của ngành ngân hàng vẫn loay hoay và khởi điểm cách xa bank 4.0 đúng nghĩa.

Trong “Bank 4.0”, Brett King cho rằng việc áp dụng nguyên tắc đầu tiên vào ngành ngân hàng, cũng là sự phá vỡ tuyệt đối các mô thức truyền thống để xây lại từ đầu. Mô thức cũ theo quy ước vật lý bao gồm chi nhánh, chữ ký tươi, hồ sơ pháp lý bằng văn bản và các sản phẩm truyền thống, phái sinh khác… Hiểu theo nghĩa đó, một hệ thống ngân hàng mới khi áp dụng đúng “nguyên tắc đầu tiên” sẽ loại bỏ hoàn toàn lực ma sát, hướng tới phát triển những loại hình cung cấp được mọi dịch vụ tài chính cho cho nhu cầu người dùng. Thậm chí, ngân hàng thế hệ mới, bank 4.0 còn và cần vượt xa hơn thế.

Khởi điểm cách xa bank 4.0

Nhìn lại ngân hàng số ở Việt Nam, các nhà quản lý và các ông, bà chủ ngân hàng đều đã rất nhanh nhạy với xu hướng chuyển đổi số trong những năm qua. Đặc biệt, không ít ngân hàng đã đầu tư, tìm kiếm các mô hình chuyển đổi để phát triển ngân hàng số.

Trong cuộc đua chuyển đổi số giữa nhóm ngân hàng có vốn Nhà nước và nhóm cổ phần tư nhân, thì lợi thế hiện đang nghiêng về nhóm ngân hàng cổ phần tư nhân. Việc “gọn” hơn về quy mô, nhanh lẹ hơn về nắm bắt xu hướng và ra quyết định ít bó buộc bởi các luật lệ, cổ đông lớn kiểm soát cồng kềnh, khiến các nhóm ngân hàng tư nhân dễ dàng tiếp cận, đưa ra các thử nghiệm mới. Tiếp cận và thay đổi từ tư duy chứ không phải từ đổ tiền, chịu chi, mới làm nên những cái tên đi đầu về chịu chạy đua trên nền tảng số. VPBank, Techcombank, TPBank, OCB, HDBank, VIB…đang là những tổ chức như vậy.

Tuy nhiên, ngay cả khi các ngân hàng này, và nhiều tổ chức khác bao gồm nhóm quốc doanh, phát triển ngân hàng số theo định nghĩa Digital Banking, nếu tham chiếu những biến số đã và đang dần lộ diện từ bên ngoài như tham vọng mở ngân hàng số của Grab tại Việt Nam, vẫn cho thấy nỗ lực của các tổ chức mới chỉ là… nỗ lực. Hay Digital Banking mới chỉ là sự nâng cấp của E-Banking, với một giao diện mới trên nền thiết bị mới. Cuộc đua tìm kiếm các mô hình ngân hàng số của ngành ngân hàng vẫn loay hoay và khởi điểm cách xa bank 4.0 đúng nghĩa.

Nhưng dù sao, bước khởi đầu này cũng sẽ tạo nền tảng vững chắc để các ngân hàng này tiếp tục cuộc đua để trở thành ngân hàng số đích thực trong tương lai, nhất là khi kỷ nguyên số đang bùng nổ mạnh mẽ như hiện nay.

VPBank với nỗ lực “bóc tách và xây dựng lại”

Trong nhóm các ngân hàng đang rất chịu chạy đua chuyển đổi số, phải kể đến VPBank – ngân hàng duy nhất đến hiện tại đã xây dựng ngân hàng số tách biệt khỏi mô hình ngân hàng truyền thống.

Đó là Timo, đứa con “lai” -“nửa này, nửa kia” của một ứng dụng ngân hàng số với một ví điện tử. Timo đã rất thành công trong vai trò đầu tiên ấy nhưng sòng phẳng, đó cũng chưa phải là ngân hàng số thực sự. Bởi bên cạnh việc đưa các dịch vụ phục vụ nhu cầu giao dịch tài chính cơ bản vào một ứng dụng số, Timo chưa thể tích hợp “đủ đầy” những dịch vụ khác, và chưa thể loại được “chi nhánh thông minh”– xóa hẳn dấu vết ma sát quy trình của ngân hàng xưa cũ.

Tương tự là ngân hàng số Yolo dành cho giới trẻ cũng của VPBank – tích hợp nhiều dịch vụ hơn nhưng chưa được “làm tới” như kỳ vọng. 

Đón trước sức mạnh và cũng là sự đe dọa của dữ liệu khi kết hợp AI trên một hệ sinh thái rộng, VPBank có cú bắt tay đầu tư với một ông tưởng là chuyên ngành vận chuyển - Be Group, một đối thủ tuy nhẹ ký so với Grab nhưng thực tế cũng là doanh nghiệp có cùng hướng đi, tham vọng phát triển tài chính từ hệ sinh thái dịch vụ.
Dù chưa thể mang đến mô hình ngân hàng số đích thực, đến hiện tại, tinh thần đi trước của VPBank với “phản ứng” trước xu thế và viễn cảnh tương lai, đặc biệt trước những đối thủ có thể trở thành “ông kẹ” đe dọa thị trường ngân hàng truyền thống, vẫn đáng được ghi nhận. Ít nhất, các mô hình này đã phần nào có dấu ấn đầu tiên trong hoạt động tách ra hầu hết mọi luật lệ, lực ma sát quy trình của ngân hàng mẹ.

Với dàn lãnh đạo có cả những “cựu chiến binh” của FPT, những người có am hiểu về công nghệ - xin nhấn mạnh trước hết là công nghệ chứ không riêng kinh tế tài chính – liệu VPBank có thể phát huy lợi thế, áp dụng “bóc tách ngân hàng của mình trở về với các nguyên tắc đầu tiên và xây dựng lại”?

* Vấn đề ngân hàng số, và nỗ lực xây dựng mô hình ngân hàng số ở các tổ chức tín dụng cụ thể, sẽ tiếp tục được DĐDN “bóc tách” kỳ tiếp trên enternews.vn.