Gửi bình luận
Lộ trình kiểm định khí thải xe máy được xây dựng khá chi tiết, nhưng thực tiễn đang đặt ra nhiều câu hỏi về tính khả thi khi hạ tầng và nhân lực còn quá mỏng…
Dự thảo Đề án kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy của Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) đặt ra lộ trình khá rõ ràng: bắt đầu tại Hà Nội và TP.HCM từ đầu năm 2027, sau đó mở rộng ra các đô thị lớn và áp dụng toàn quốc vào năm 2030. Tuy nhiên, chính các cơ quan chuyên môn lại cho rằng việc triển khai sẽ gặp nhiều khó khăn nếu không có bước chuẩn bị kỹ càng, đồng bộ.
Thực tế hiện nay, Hà Nội có khoảng 5,6 triệu xe máy, TPHCM khoảng 8,6 triệu. Nếu tính trung bình mỗi xe cần khoảng 7 phút để kiểm định khí thải, thì chỉ riêng hai thành phố lớn đã cần tới hàng trăm trạm mới có thể đáp ứng được nhu cầu. Theo tính toán, Hà Nội cần thêm 340 cơ sở kiểm định, TPHCM cần 400 – một con số cho thấy khoảng cách rất lớn so với hạ tầng hiện có.
Trong khi đó, cả nước hiện mới có khoảng 2.700 cơ sở bảo dưỡng xe máy, phần lớn chưa được trang bị thiết bị chuyên dụng và thiếu nhân lực đạt chuẩn kiểm định. Chưa kể phần mềm quản lý dữ liệu, quy trình hiệu chuẩn thiết bị hay cơ chế cấp phép cho đăng kiểm viên… vẫn đang ở bước đầu xây dựng. Nghĩa là, một loạt điều kiện nền tảng vẫn chưa hình thành, trong khi các mốc thời gian thực hiện lại được lên kế hoạch khá cụ thể.
Đây không đơn thuần là khó khăn kỹ thuật, mà còn cho thấy khoảng trống trong công tác hoạch định chính sách, khi tính khả thi của đề án chưa được đánh giá đầy đủ trước khi đưa vào lộ trình thực hiện.
Việc Cục Đăng kiểm Việt Nam – đơn vị chuyên môn trực tiếp phải lên tiếng cảnh báo về nguy cơ “vỡ trận” cho thấy mối lo là hoàn toàn có cơ sở. Cơ quan này cũng đề xuất giãn lộ trình kiểm định: từ năm 2027 mới kiểm định mức 1 đối với xe sản xuất trước năm 2008; các mức cao hơn lùi dần đến năm 2035 tùy từng khu vực. Đây là tín hiệu cho thấy chính đơn vị trong cuộc cũng nhận thức rõ thách thức nếu triển khai đồng loạt theo kế hoạch ban đầu.
Vấn đề đặt ra là: nếu những yếu tố cơ bản như cơ sở vật chất, con người và phần mềm quản lý còn chưa hoàn thiện, liệu lộ trình này có phản ánh đúng năng lực thực tế? Việc hoạch định chính sách mà chưa có đánh giá đầy đủ về tính thực thi rất dễ dẫn đến những kịch bản thiếu kiểm soát, giống như bài học từ đăng kiểm ô tô từng gặp khủng hoảng thời gian qua.
Chính sách kiểm định khí thải rõ ràng là cần thiết nhưng để triển khai hiệu quả, cần một nền tảng vững chắc về cơ sở hạ tầng, quy trình quản lý và năng lực vận hành. Thiếu những điều này, chính sách rất khó đi vào cuộc sống một cách suôn sẻ.
Không ai phủ nhận tính cấp thiết của việc kiểm soát khí thải từ xe máy - loại phương tiện đang chiếm tỷ trọng lớn trong phát thải đô thị. Tuy nhiên, sự cần thiết của một chủ trương không có nghĩa là có thể rút ngắn các bước chuẩn bị. Một chính sách đúng, nhưng không thể thực hiện hiệu quả, sẽ chỉ tạo ra áp lực cho cả hệ thống, và đôi khi là cả sự hoài nghi từ xã hội.
Điều đáng nói hơn cả là, nếu không thận trọng, việc triển khai chính sách có thể vô tình tạo thêm gánh nặng cho nhóm người yếu thế – khi xe máy cũ, thường do người thu nhập thấp sử dụng, lại là đối tượng bị kiểm định đầu tiên. Đây là điều cần cân nhắc kỹ để đảm bảo công bằng và hợp lý trong cách thực thi.
Ở góc nhìn quản trị, một chính sách tốt không chỉ dừng lại ở việc đặt ra mục tiêu đúng, mà còn phải có phương án thực hiện cụ thể, khả thi và phù hợp với nguồn lực hiện tại. Những bài học từ thực tiễn cho thấy: điều gì chưa thể làm được hôm nay, thì cần thêm thời gian để chuẩn bị thay vì đẩy cả xã hội vào một cuộc thử nghiệm gấp gáp, khi nền móng chưa được xây chắc.
