“Xốc lại” thị trường bảo hiểm

>> Bảo hiểm xã hội Việt Nam: Chuyển đổi số toàn diện

Bộ Tài chính cho biết, năm 2022, tổng doanh thu phí bảo hiểm cả nước ước đạt 245.877 tỷ đồng, tăng khoảng 15% so năm 2021. Quy mô doanh thu này đã lớn gấp ba lần so năm 2015, nhờ đà tăng trưởng đều đặn hai chữ số được duy trì qua các năm. Trong đó cả hai mảng bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ đều tăng, lần lượt là 11,8% và 16,8% so với năm 2021.

Năng lực tài chính của các doanh nghiệp bảo hiểm ngày một vững chắc. Năm 2022, tổng tài sản của các doanh nghiệp ngành này ước đạt 811.312 tỷ đồng, tăng 14,51% so năm 2021. Số tiền chi trả quyền lợi bảo hiểm trong năm lên tới hơn 64.000 tỷ đồng, tăng 23,29%.

Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi) được trình Quốc hội tại kỳ họp thứ hai (tháng 10/2021).

Ngoài chức năng chính là chi trả quyền lợi bảo hiểm, ngành bảo hiểm còn đầu tư trở lại nền kinh tế khoảng 656.000 tỷ đồng, tăng 12,56% so năm 2021. Đặc biệt, những năm gần đây, mảng doanh thu bảo hiểm do ngân hàng trực tiếp bán và bán chéo cho công ty bảo hiểm còn mang về nguồn lợi không nhỏ cho các ngân hàng. Năm 2022, doanh thu phí bảo hiểm khai thác mới qua kênh ngân hàng tăng 45%; tổng thu phí bảo hiểm tại các ngân hàng niêm yết tăng 16,4% so năm 2021.

Nhiều ý kiến cho rằng, chính sự tăng trưởng có phần “nóng” này là một trong những nguyên nhân khiến thị trường bảo hiểm ở Việt Nam xuất hiện một số bất cập. Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam cho biết, qua thanh tra đã phát hiện khoảng 3.100 trường hợp đại lý bảo hiểm có sai phạm trong năm ngoái với 14 nhóm hành vi, trong đó có lỗi tuyên truyền, quảng cáo sai về sản phẩm dịch vụ của doanh nghiệp bảo hiểm.

Tùy theo mức độ vi phạm mà đại lý bảo hiểm có thể không được tiếp tục hành nghề, hoặc chuyển hồ sơ sang cơ quan công an để xử lý. Để lành mạnh hóa thị trường bảo hiểm, Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam cho rằng cần sớm ban hành nghị định hướng dẫn thi hành Luật Kinh doanh bảo hiểm. Trong đó, quá trình tư vấn bảo hiểm cần được ghi âm và doanh nghiệp bảo hiểm phải lưu trữ 5 năm để dễ dàng xác minh đúng sai khi phát sinh tranh chấp.

Trong năm 2023, Cục Quản lý giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) sẽ tiếp tục thực hiện thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp bảo hiểm có bán bảo hiểm qua ngân hàng; phối hợp với Ngân hàng Nhà nước để thực hiện thanh tra, kiểm tra các ngân hàng đối tác phân phối sản phẩm bảo hiểm. Đối với các trường hợp phát hiện vi phạm sẽ tiến hành xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Thực tế, trên thế giới, các thị trường bảo hiểm nhân thọ phát triển như Hoa Kỳ, Canada… cũng đều trải qua các giai đoạn tương tự như thị trường Việt Nam và bảo hiểm nhân thọ tiếp tục phát triển, đóng góp rất lớn vào việc bảo vệ an toàn tài chính cho người dân. Theo các chuyên gia trong ngành bảo hiểm quốc tế, với những vấn đề đang diễn ra trên thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam, cần phân định rõ trách nhiệm của nơi gây ra vấn đề, chẳng hạn như sự tư vấn không rõ ràng của nhân viên ngân hàng đối với khách hàng về việc tham gia bảo hiểm nhân thọ hay là gửi tiền tiết kiệm.

Các sai phạm luôn cần phải được làm rõ và người làm sai phải chịu trách nhiệm và cụ thể ở đây là cách ngân hàng triển khai hoạt động tư vấn, khai thác bảo hiểm nhân thọ, không thể cứ thế quy chụp cho công ty bảo hiểm hay cả ngành nhân thọ. Đây là cách dẫn dắt làm sai lệch nhận thức của công chúng về bảo hiểm nhân thọ, dẫn tới hủy bỏ hợp đồng bảo hiểm nhân thọ trước hạn, gây thiệt hại cho khách hàng.

>> Cân nhắc tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội

>> Bảo hiểm xã hội, chính sách và tâm lý người lao động

>> Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi): 8 Hiệp hội đề xuất giảm tỉ lệ đóng

Chia sẻ thông tin về vấn đề này, ông Nguyễn Đức Thắng, Chủ tịch GAMA tại Việt Nam (trực thuộc GAMA Global Hoa Kỳ - tổ chức quy tụ các nhà quản lý, lãnh đạo và chuyên gia hàng đầu trong ngành bảo hiểm Hoa Kỳ và thế giới) cho biết, các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ luôn xây dựng cho mình một rổ sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng.

Có một nguyên tắc thường được nhắc đến trong các chương trình của GAMA toàn cầu là “Không có điều gì đúng cho tất cả”, nên vai trò của người tư vấn bảo hiểm rất quan trọng trong việc chọn lựa một sản phẩm phù hợp để tư vấn cho khách hàng. Thời gian qua, nhiều tư vấn viên bảo hiểm, cả kênh đại lý truyền thống lẫn khai thác qua ngân hàng, đều chỉ chọn sản phẩm mới nhất và mình thích nhất để tư vấn, mà quên đi điều quan trọng nhất là tìm hiểu nhu cầu khách hàng để tư vấn sản phẩm phù hợp.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Lê Hoàng Hải, Tổng Giám đốc Công ty CP TC Advisors (TCA - công ty hoạt động theo mô hình đại lý bảo hiểm tổ chức) cho biết, trong ba công cụ tài chính cơ bản là tiết kiệm, bảo hiểm và đầu tư, người mua bảo hiểm cần hiểu rằng đối với một hợp đồng bảo hiểm thì chức năng quan trọng nhất là bảo hiểm (tức bảo vệ khi rủi ro), còn chức năng tiết kiệm và đầu tư (nếu có) chỉ là phụ.

"Trước khi đặt bút ký hợp đồng bảo hiểm, khách hàng cần hiểu rõ điều này và lưu ý một số điều chính yếu: vai trò của khách hàng trong hợp đồng bảo hiểm (là người được bảo hiểm hay người thụ hưởng), các quyền lợi liên quan bảo hiểm (quyền lợi bồi thường tử vong, quyền lợi chăm sóc y tế…), thời hạn đóng phí, thời hạn được bảo vệ… “Khách hàng cần “đọc kỹ hướng dẫn trước khi dùng”, như đối với bất cứ loại hàng hóa nào", ông Hải khuyến cáo.

Ông Phan Phương Nam, Phó trưởng khoa Luật Thương mại, Đại học Luật TP Hồ Chí Minh, cho biết: "Pháp luật cũng cần quy định thêm về chế tài xử lý sao cho phù hợp. Chúng ta đừng đưa ra một khung cố định từ bao nhiêu đến bao nhiêu triệu đồng. Một số quốc gia nó phạt theo tỷ lệ doanh thu, vì thế, nếu doanh thu càng lớn thì số tiền bị phạt càng nhiều mặc dù anh có thể chỉ vi phạm một trong những trường hợp để tạo doanh thu đấy thôi".