Chiến sự Nga - Ukraine: Đảo ngược toàn cầu hóa

 >> Chiến sự Nga - Ukraine: Thêm bài toán khó với phương Tây

Hàng tỷ nông dân khắp toàn cầu đã từng móc hầu bao nhiều hơn chi trả hóa đơn phân bón, thuốc trừ sâu, lần đầu tiên trong lịch sử giá chiếc bánh pizza bình dân ở Mỹ vượt qua chiếc vé đi tàu điện ngầm,… Chúng ta - dù giàu hay nghèo, tỷ phú hay làm công ăn lương, đều phải đang vật lộn với giá cả leo thang.

Làn sóng doanh nghiệp “chết lâm sàng” không chỉ xảy ra ở Việt Nam; thâm hụt chi tiêu tầm chính phủ hiện diện ở mọi châu lục; và chưa bao giờ môi trường bang giao, thương mại quốc tế nhạy cảm như lúc này. Tất cả sinh ra từ đâu?

Chiến sự Nga- Ukraine đã bộc lộ những lỗ hổng thực sự trong thương mại toàn cầu, gây ra tình trạng thiếu hụt sản phẩm và tắc nghẽn nguồn cung, gây tổn hại cho các doanh nghiệp cũng như hộ gia đình.

Gần đây, rất nhiều nước ban hành ngày càng nhiều hạn chế xuất khẩu, đặc biệt đối với những hàng hóa được coi là quan trọng chiến lược, chẳng hạn như chất bán dẫn và khoáng sản quan trọng. Họ cũng đã hồi sinh các chính sách công nghiệp nhằm thúc đẩy sản xuất trong nước.

Cấu trúc kinh tế quốc tế ngày nay mà mỗi cá nhân chúng ta đóng vai trò “tế bào” được xây dựng từ sau Thế chiến II, dựa trên ý tưởng “tất cả chúng ta, không phân biệt không gian địa lý, chủng tộc, tôn giáo cần móc nối vào nhau”.

Hiện tượng này rất rõ ràng, ví như những công nhân với mức lương chưa đến 1USD/ngày ở châu Phi đã làm ra những sản phẩm phục vụ giới siêu giàu, những bữa tiệc xa hoa đắt đỏ. Quá trình trung gian của nó là hệ sinh thái kinh tế trị giá hàng nghìn tỷ USD, hoa lệ trộn lẫn máu và nước mắt.

Trong phần lớn thời gian của 75 năm qua, các nhà hoạch định chính sách trên khắp thế giới đã nhận ra sức mạnh của sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa. Các quốc gia không ngần ngại mở toang cánh cửa hội nhập, hàng loạt FTAs ra đời - cái gọi là chủ nghĩa “Tân tự do”.

>> Chiến sự Nga - Ukraine: Mỹ sẽ có kế hoạch kết thúc cuộc chiến?

Nhưng cấu trúc kinh tế này hiện đang bị tấn công và những thành tựu của nó đang gặp nguy hiểm. Một loạt cú sốc đã xảy ra trong vòng 15 năm, đầu tiên là cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008, sau đó là đại dịch COVID-19 năm 2020, và giờ là cuộc chiến sự Nga - Ukraine đã chặt đứt sợi dây liên kết toàn cầu hóa.

Khối liên kết bắt đầu vỡ ra, trôi dạt, nảy ra luồng tâm lý nghi kỵ, sợ hãi và thu mình; tự chủ, tự cường, tự lực đặt lên trước sự phụ thuộc lẫn nhau và hiện tượng “vũ khí hóa” các lợi thế đặc biệt; sự hội nhập - có chăng chỉ tồn tại thực thụ trong các nhóm nhỏ, như các nhà chính trị Nga gọi là “quốc gia thân thiện”.

Các chuyên gia hàng đầu tại WTO đã ước tính rằng nếu thế giới chia thành hai khối kinh tế riêng biệt, việc suy giảm thương mại quốc tế, mất năng suất do chuyên môn hóa và nền kinh tế tách biệt nhau sẽ làm giảm thu nhập thực tế trong dài hạn - trung bình ít nhất 5% so với hiện tại. Các nước có thu nhập thấp sẽ chứng kiến thu nhập thực tế giảm tới 12%, giáng một đòn mạnh vào triển vọng phát triển của họ.

Không tự nhiên “We are the World” do siêu nghệ sĩ Michael Jackson sáng tác năm 1985 đã trở thành ca khúc Pop Mỹ bán chạy nhất mọi thời đại. Vì ai ai cũng đồng điệu với ca từ bài hát, tâm đắc thông điệp “chúng ta là thế giới”, thế giới rộng lớn nhưng nó không hề mơ mồ, nó là tập hợp của từng cá nhân.

Do vậy, xét về logic, đảo ngược toàn cầu hóa là trái quy luật lịch sử, rồi đây chúng ta sẽ chứng kiến sự thiếu hụt hàng hóa trầm trọng hơn, bên cạnh đó là hàng loạt cuộc chiến thâu tóm lợi thế cạnh tranh. Đây có thể sẽ là khởi nguồn của Thế chiến III.