Cơn sốt AI đã đến lúc “hạ nhiệt”?

Chỉ cách đây hơn một năm, AI là chân lý bất di bất dịch. Cổ phiếu Nvidia đã vượt qua mọi kỳ vọng của Phố Wall và đưa công ty lên vị thế có giá trị hơn cả Microsoft và Apple. Microsoft cam kết chi tiêu như một quỹ đầu tư quốc gia để tăng cường sức mạnh cho Azure. Google đã thiết kế lại toàn bộ lộ trình phát triển của mình xung quanh Gemini. Meta không ngại ngần với một câu chuyện hoành tráng, hứa hẹn rằng “siêu trí tuệ” nằm trong tầm tay.

Sự cường điệu của thị trường

Nhưng giờ đây, những vết nứt đầu tiên xuất hiện. Sam Altman, CEO OpenAI, người từng bán giấc mơ tương lai, thừa nhận: “Chúng ta đang ở trong một bong bóng AI”. Lời thú nhận này vang vọng như một lời cảnh tỉnh, giống bong bóng dot-com những năm 2000. Liệu cơn sốt AI nghìn tỷ USD có đang nguội lạnh? Câu hỏi này không chỉ làm rung chuyển Phố Wall mà còn khiến các doanh nghiệp toàn cầu phải suy nghĩ lại về tương lai.

Nghiên cứu từ MIT (Viện Công nghệ Massachusetts) càng làm rõ bức tranh. Báo cáo “The State of AI in Business 2025” cho thấy 95% các chương trình thí điểm AI của doanh nghiệp không mang lại giá trị kinh doanh đo lường được. Không phải thiếu công nghệ, mà vì các công ty tránh “ma sát”, thiếu phản hồi liên tục, thích ứng ngữ cảnh. Aditya P. Mathur, đồng tác giả, nhấn mạnh: “Các thí điểm AI thất bại vì chúng không tiến hóa theo thời gian thực”.

Kết quả lan truyền trên LinkedIn, khiến các giám đốc công nghệ thông tin có lý do để nghi ngờ. Trong khảo sát Stack Overflow 2025, 84% lập trình viên dùng AI, nhưng chỉ 3% “rất tin tưởng” đầu ra. Áp dụng tăng, niềm tin giảm, đó là một nghịch lý rõ nét.

Bên cạnh đó, các thất bại sản phẩm tiêu dùng càng minh họa cho thực trạng này. Humane AI Pin, thiết bị đeo 700 USD hứa hẹn sẽ là “iPhone tiếp theo”, bị bán tháo cho HP chỉ sau chưa đầy một năm. Microsoft Recall, tính năng “bộ nhớ hình ảnh” cho PC, bị chỉ trích là “cơn ác mộng giám sát” và phải rút lui. Những ví dụ này cho thấy, dù bản dùng thử ấn tượng, nhưng AI chưa thể thay đổi cuộc sống hàng ngày. Nhà phân tích Erik Gordon, giáo sư Đại học Michigan, cảnh báo: “Sự sụp đổ AI có thể tệ hơn dot-com, vì giá trị cổ phiếu nay cao hơn nhiều”. Ông dự đoán, nếu bong bóng vỡ, nhà đầu tư sẽ “chịu đau đớn lớn hơn”.

Meta, kẻ cuồng tín AI, cũng thay đổi. Sau tuyển dụng rầm rộ, công ty đóng băng tuyển dụng cho bộ phận AI và chia phòng thí nghiệm “siêu trí tuệ” thành bốn nhóm. Zuckerberg gọi đây là “sự tập trung”. Nhưng các nhà phân tích thấy dấu hiệu mệt mỏi. “Đó là kỷ luật sau chi tiêu điên cuồng”, một chuyên gia từ Wedbush nhận xét.

Mặc dù vậy, chi tiêu capex (dòng vốn chi cho mua, cải thiện hoặc duy trì tài sản dài hạn, bao gồm bất động sản, máy móc, thiết bị và công nghệ) vẫn bùng nổ, bất chấp lo ngại. Alphabet tăng chi tiêu vốn lên 85 tỷ đô la Mỹ năm 2025. Tổng cộng, Big Tech dự chi 364 tỷ USD cho AI năm nay. Financial Times từng ước tính, chi tiêu vốn toàn cầu đạt 3 nghìn tỷ đô la Mỹ cho AI đến 2029.

Đã đến lúc “nguội lạnh”?

Tuy nhiên, các quy định đang siết chặt. Đạo luật AI EU áp dụng từ 2/8/2025, đòi minh bạch dữ liệu, đánh giá rủi ro. Mỹ điều tra “rửa AI” trong báo cáo thu nhập. Bản quyền bùng nổ, tờ New York Times kiện OpenAI, trong khi Trung Quốc khuyến khích tránh chip Nvidia H20, làm ảnh hưởng 25% doanh thu hãng.

Sau những năm tháng AI được ca ngợi là “cuộc cách mạng vĩ đại”, với các mô hình như ChatGPT hay các chip Nvidia tạo nên cơn bùng nổ thị trường, giờ đây thực tế đang lộ rõ, các sản phẩm mới không còn mang lại sự kinh ngạc, mà chỉ là những cải tiến dần dần, đôi khi thất vọng. Ví dụ, phiên bản GPT-5 của OpenAI bị đánh giá là không ấn tượng, trong khi thu nhập của Nvidia dù vượt kỳ vọng nhưng không đủ để duy trì đà tăng giá cổ phiếu. Các chuyên gia nhận định đây không phải là thất bại của AI, mà là lúc công nghệ “hạ cánh mềm” từ giấc mơ siêu trí tuệ sang ứng dụng thực tế, nơi doanh nghiệp phải đối mặt với chi phí cao và lợi nhuận chưa rõ ràng.

Một năm trước, AI là định mệnh, Chatbot là nhà tiên tri, GPU là thánh tích, và bất kỳ ai đặt câu hỏi về cơn sốt này đều bị buộc tội là bỏ lỡ tương lai. Giờ thì sao? Nhà tiên tri của nó lẩm bẩm “bong bóng”, và các ứng dụng được cho là sát thủ của nó đang thụt lùi dưới sức nặng của chính các bản demo.

Vậy cơn sốt AI đã hạ nhiệt? Sam Altman đang phá vỡ tính tất yếu của AI. MIT biến AI thành số liệu lạnh lùng, Meta tạm dừng AI, nhưng vốn hóa chưa lung lay. Nếu Nvidia tiếp tục vượt kỳ vọng về AI, chi tiêu sẽ hợp lý. Ngược lại, điệp khúc “bong bóng” AI sẽ vang lớn. Thung lũng Silicon sống bằng huyền thoại, nhưng cuối cùng, bảng cân đối kế toán sẽ quyết định.

AI quan trọng, nhưng phải chứng minh giá trị. Câu chuyện chưa kết thúc, mà chỉ đang chuyển sang chương thực tế hơn.