Gửi bình luận
Theo Cục Đường sắt Việt Nam, để đồng bộ giữa chiến lược phát triển vận tải đường sắt và chiến lược chung của ngành, cần đột phá về cơ chế. Trọng tâm là hiện đại hóa kết cấu hạ tầng.
Theo báo cáo đánh giá chiến lược đến năm 2030 của Cục Đường sắt Việt Nam vừa công bố, từ năm 2015 đến hết tháng 6/2025, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) là doanh nghiệp kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt, đồng thời nắm giữ cổ phần chi phối tại 20 doanh nghiệp quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng.
VNR cũng sở hữu cổ phần chi phối tại hai công ty vận tải đường sắt Hà Nội và Sài Gòn trước đây, nay đã hợp nhất thành Công ty CP Vận tải đường sắt. Ngoài ra, trong lĩnh vực vận tải còn có Công ty CP Vận tải và Thương mại đường sắt tham gia khai thác.
Các doanh nghiệp vận tải đường sắt hiện thuê sức kéo, sử dụng dịch vụ điều hành giao thông và trả phí khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia cho VNR.
Trong 10 năm qua, dịch vụ vận tải đường sắt đã có sự cải thiện, bước đầu gắn kết với dịch vụ logistics trong vận tải hàng hóa, đồng thời duy trì thế mạnh ở các mặt hàng truyền thống như quặng, apatit, xăng dầu và các tuyến liên vận quốc tế sang Trung Quốc, châu Âu.
Về vận tải hành khách, ngành đã đưa vào khai thác một số đoàn tàu du lịch chất lượng cao như tàu 5 sao tuyến Hà Nội - Đà Nẵng, tàu Hoa Phượng Đỏ tuyến Hà Nội - Hải Phòng. Trong vận tải hàng hóa, đã tổ chức các chuyến tàu container lạnh chạy suốt Bắc - Nam và tàu container liên vận quốc tế qua Trung Quốc tới Trung Á, châu Âu, gồm Mông Cổ, Nga, Bỉ…
Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, vận tải hành khách 3 năm gần đây tăng trưởng khả quan: năm 2022 đạt 4,5 triệu lượt, năm 2023 đạt 6,1 triệu và năm 2024 khoảng 7,1 triệu. Dù vậy, con số này vẫn thấp hơn nhiều so với mức 9,8 triệu lượt của năm 2016, và thị phần vận tải khách hiện chỉ chiếm khoảng 1% toàn ngành GTVT.
Với hàng hóa, khối lượng vận chuyển duy trì quanh mức 5,1 - 5,2 triệu tấn/năm, nhưng thị phần giảm mạnh từ 2% năm 2016 xuống còn khoảng 0,7%.
Theo Cục Đường sắt Việt Nam, sản lượng vận tải này còn rất khiêm tốn so với tiềm năng. Nguyên nhân chủ yếu là kết cấu hạ tầng lạc hậu, chưa được đầu tư đồng bộ.
Bên cạnh đó, tốc độ tàu thấp; kết nối với các phương thức vận tải khác chưa liền mạch, khiến chi phí bốc xếp, trung chuyển cao và giá thành vận tải kém cạnh tranh.
Thêm vào đó, giai đoạn dịch Covid-19 kéo dài từ cuối 2019 đến đầu 2023 đã gây thiệt hại đáng kể cho hoạt động kinh doanh vận tải đường sắt.
Từ thực trạng trên, Cục Đường sắt Việt Nam cho rằng để đồng bộ giữa chiến lược phát triển vận tải đường sắt và chiến lược chung của toàn ngành giao thông, cần có đột phá về cơ chế, chính sách. Trọng tâm là đẩy nhanh hiện đại hóa kết cấu hạ tầng; phát triển công nghiệp đường sắt tiên tiến, làm chủ khoa học - công nghệ, đặc biệt trong vận hành, khai thác và chế tạo phương tiện, thiết bị chuyên dụng cho ngành.
Chỉ đạo tại Đại hội Đảng bộ Tổng công ty Đường sắt Việt Nam vừa được tổ chức mới đây, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà nhấn mạnh, ngành đường sắt phải tạo ra sức mạnh nội sinh, bám sát chỉ đạo tại Kết luận số 49-KL/TW của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, xây dựng ngành Đường sắt tự chủ, độc lập, không chỉ phục vụ riêng cho nội bộ ngành mà hướng tới một thị trường rộng lớn, bao gồm đường sắt tốc độ cao, kết nối trong nước, các khu kinh tế, đô thị và quốc tế.
"Đây là một thị trường đủ lớn để tạo ra sức bật phát triển ngành công nghiệp xây dựng, công nghiệp đường sắt, qua đó hình thành một ngành kinh tế mới, đào tạo nguồn nhân lực, tạo sinh kế và nghề nghiệp mới, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước," Phó Thủ tướng nói.
Về việc hình thành một ngành công nghiệp đường sắt hiện đại, tự chủ, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, đây là mục tiêu chiến lược, có ý nghĩa vượt ra ngoài phạm vi một ngành, trong đó có phục hồi lại ngành công nghiệp cơ khí chế tạo, các ngành công nghiệp mũi nhọn, công nghệ cao, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi xanh.
"Ngành Đường sắt vừa làm cho chính mình, vừa tạo nền tảng mới cho đất nước phát triển, không dừng lại ở mua hoặc chuyển giao công nghệ mà phải chuyển giao công nghệ thực chất. Cùng với việc chuẩn bị nhân lực, phải có cơ chế đặc thù cho doanh nghiệp nhà nước để có thể tìm được những nhà kiến trúc sư, nhà quản trị giỏi nhất để thực hiện các nhiệm vụ chính trị", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Bên cạnh cổ phần hóa, Phó Thủ tướng yêu cầu, các ga hàng hóa nội địa phải được đầu tư, nâng cấp để trở thành các "cảng cạn" (ICD) đúng nghĩa, không chỉ có xếp dỡ, mà phải cung cấp trọn gói các dịch vụ giá trị gia tăng như kho bãi hiện đại, thông quan tại chỗ, kiểm định, đóng gói, dán nhãn... biến ga đường sắt thành "cánh tay nối dài" của cảng biển và các khu công nghiệp.
Ngành đường sắt phải mạnh dạn cung cấp dịch vụ giao nhận trọn gói "từ cửa đến cửa" (door-to-door), thông qua việc liên kết chặt chẽ với các đối tác vận tải đường bộ; khai thác các thị trường mà đường sắt có lợi thế tuyệt đối như vận tải hàng siêu trường, siêu trọng, hàng nguy hiểm, chất lỏng và container lạnh chuyên dụng...
