Để thuế không là gánh nặng

Tuy nhiên để đạt được sự cân bằng đó, Việt Nam đang đứng trước bài toán khó khi vừa phải bảo đảm ngân sách, vừa không dùng thuế để làm “phanh tay” của sự phát triển.

Trong vài năm gần đây, chúng ta đã tiến hành một loạt thay đổi đáng chú ý bằng cách đơn giản hóa thủ tục hành chính thuế, mở rộng dịch vụ kê khai điện tử và ban hành một số chính sách miễn, giảm nhằm giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Việc số hóa nghĩa vụ thuế giúp doanh nghiệp bớt thời gian, giảm rủi ro và minh bạch hơn trong thanh toán. Những bước đi này đã góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, dù còn nhiều việc phải làm.

Một thay đổi mang tính bước ngoặt là việc Việt Nam tham gia và triển khai khuôn khổ thuế tối thiểu toàn cầu (Pillar Two / Global Minimum Tax). Quốc hội đã thông qua nghị quyết áp dụng mức thuế tối thiểu cho các tập đoàn đa quốc gia, có hiệu lực từ năm tài khóa 2024. Quyết định này nhằm ngăn chặn hiện tượng chuyển lợi nhuận sang các vùng thuế thấp và phù hợp với xu thế hợp tác quốc tế về thuế. Với khung luật mới, Việt Nam đồng thời phải cân nhắc cách áp dụng các cơ chế bù trừ, phạt chênh lệch và cơ chế thu nội địa để vừa bảo vệ nguồn thu, vừa giữ sức hút đối với FDI.

Song, tác động thực tế lên đầu tư không đơn giản. Các nhà đầu tư lớn nhìn vào tổng thể chi phí, trong đó thuế chỉ là một phần. Hạ tầng, chuỗi cung ứng, nguồn nhân lực chất lượng cao, thủ tục hành chính công đều quyết định lựa chọn của họ. Vì thế, Ngân hàng Thế giới (WB) khuyến nghị Việt Nam phải tận dụng cải cách thuế để tạo đà cho nâng cao giá trị gia tăng, liên kết doanh nghiệp nhỏ vào chuỗi toàn cầu và phát triển các ngành công nghiệp mang tính công nghệ cao. Thuế tốt phải đi đôi với chính sách công nghiệp thông minh.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp, điều họ cần hơn cả là tính ổn định và minh bạch. Doanh nghiệp nhỏ và vừa bức xúc vì chi phí tuân thủ còn cao. Trong khi các tập đoàn nước ngoài lại quan tâm tới khung khuyến khích dài hạn và khả năng tiếp cận nguồn lao động tay nghề cao. Do đó, chính sách thuế hiệu quả không chỉ là cắt giảm thuế mà còn là tái cấu trúc các ưu đãi sao cho tập trung vào đổi mới sáng tạo, đào tạo nhân lực và chuyển giao công nghệ.

Chúng ta cần hoàn thiện hệ thống thuế điện tử và kết nối chặt hơn giữa dữ liệu thuế, hải quan và thống kê để giảm thủ công và gian lận. Đồng thời, rà soát các ưu đãi thuế hiện hành, dần chuyển từ ưu đãi rộng sang ưu đãi dựa trên kết quả (R&D, đào tạo, đạt chuẩn môi trường). Cùng với đó là xây dựng lộ trình áp dụng cơ chế QDMTT (Thuế tối thiểu nội địa bổ sung đạt chuẩn) tương thích với chuẩn quốc tế để vừa giữ quyền chủ quyền thuế, vừa tránh xung đột pháp luật quốc tế. Cuối cùng, nâng cao năng lực của cơ quan thu thuế và cải thiện kênh đối thoại giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp, minh bạch tạo niềm tin, niềm tin tạo đầu tư.

Chúng ta đang có lợi thế về vị trí và chuỗi cung ứng đang dịch chuyển. Nhưng, để thu hút dòng vốn có giá trị gia tăng cao, cần một hệ thống thuế vừa công bằng, vừa dự báo được.