Đề xuất kinh doanh nhỏ lẻ được miễn đăng ký hộ kinh doanh

Trong những năm gần đây, nhiều hộ kinh doanh cá thể cho biết họ cảm thấy lúng túng, thậm chí áp lực khi phải thực hiện các thủ tục hành chính dù hoạt động kinh doanh chỉ mang tính chất cầm chừng để mưu sinh. Không ít người bán hàng rong, bán quà vặt, chạy xe hàng lưu động hay làm dịch vụ thời vụ phản ánh rằng họ gần như không có doanh thu ổn định, không thuê lao động, không có mặt bằng cố định nhưng vẫn phải đăng ký hộ kinh doanh và thực hiện nghĩa vụ thuế như những mô hình có tổ chức. Đặc biệt, chính sách không phân biệt quy mô, mục tiêu và tính chất kinh doanh sẽ vô tình đẩy họ vào tình trạng khó khăn hơn, nhất là trong bối cảnh chi phí sinh hoạt ngày càng cao.

Trước thực trạng đó, Bộ Tài chính đang lấy ý kiến Dự thảo Nghị định mới về đăng ký doanh nghiệp, đây là một phần trong quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm đồng bộ với Luật Doanh nghiệp sửa đổi, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Theo Dự thảo, nghị định mới sẽ thay thế Nghị định 01/2021/NĐ-CP, kế thừa và cập nhật nhiều quy định mới về hộ kinh doanh.

Đáng chú ý, Dự thảo đề xuất miễn đăng ký hộ kinh doanh đối với hộ gia đình trong mội số ngành nghề như sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối, cùng các hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ như bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, thời vụ hoặc làm dịch vụ có thu nhập thấp. Ngoài những ngành nghề trên, vẫn có ngoại lệ vẫn được áp dụng với các ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

Với việc quản lý các nhóm kinh doanh siêu nhỏ, Dự thảo đề xuất phân quyền cho UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được quy định mức "thu nhập thấp" cụ thể, phù hợp tình hình địa phương. Điều này sẽ tạo dư địa linh hoạt trong quản lý, đồng thời giảm gánh nặng thủ tục cho các nhóm kinh doanh siêu nhỏ. Dự kiến nghị định này sẽ được ban hành và có hiệu lực đồng thời với Luật Doanh nghiệp sửa đổi, nhằm đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Đánh giá cao đề xuất nêu trên PGS, TS Nguyễn Thường Lạng, Giảng viên cao cấp Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, đây là một bước đi tiến bộ, phù hợp với mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% điều kiện kinh doanh theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân.

“Hiện cả nước có hơn 5 triệu hộ kinh doanh, đóng góp khoảng 30% GDP và tạo việc làm cho hàng chục triệu người. Tuy nhiên, khu vực này vẫn còn chịu nhiều hạn chế trong tiếp cận chính sách và khung pháp lý. Việc miễn đăng ký hộ kinh doanh cho các nhóm nghề mang tính chất mưu sinh là sự thừa nhận chính đáng về mặt xã hội, đồng thời là tín hiệu cho thấy Nhà nước đang chuyển hướng từ tư duy quản cho chặt sang bao trùm để phát triển, nhất là với khu vực phi chính thức quy mô siêu nhỏ”, chuyên gia này nhận định.

Cũng theo PGS, TS Nguyễn Thường Lạng, việc trao quyền cho UBND cấp tỉnh xác định mức thu nhập thấp là cách làm linh hoạt, phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội từng địa phương. Ở những nơi còn nhiều lao động tự do, sinh kế bấp bênh, điều này sẽ giúp tránh tình trạng “siết” sai đối tượng, đồng thời giảm gánh nặng hành chính và tạo điều kiện để người dân tiếp cận dần với khu vực kinh doanh chính thức.

Tuy nhiên, cần bổ sung cơ chế để hộ kinh doanh có quyền kiến nghị những điều kiện hỗ trợ phát triển cụ thể gắn với đặc thù của địa phương. Đây là cách khuyến khích sự tham gia của hộ kinh doanh trong xây dựng chính sách, qua đó góp phần thu hút đầu tư tư nhân và bảo đảm quyền sở hữu tài sản của hộ kinh doanh theo đúng quy định pháp luật. Chính quyền địa phương cũng phải có trách nhiệm đồng hành và hỗ trợ hộ kinh doanh, bảo đảm các điều kiện thuận lợi nhất về mặt bằng sản xuất, tiếp cận vốn, đào tạo nhân lực, cũng như bảo vệ quyền tài sản và quyền kinh doanh chính đáng, hợp pháp theo luật.

“Đặc biệt, cần thừa nhận và bảo vệ pháp lý đối với mô hình cá nhân kinh doanh không bắt buộc phải đăng ký kinh doanh chính thức, nhưng có thể khai báo và thực hiện nghĩa vụ thuế theo quy định pháp luật”, chuyên gia này nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, cách tiếp cận mới trong Dự thảo không chỉ là sự điều chỉnh kỹ thuật hành chính, mà còn phản ánh tư duy quản lý hiện đại. Thay vì siết chặt thủ tục theo hướng cào bằng, việc phân loại rõ mục đích kinh doanh, phân quyền cho địa phương xác định thu nhập thấp và chấp nhận một mức độ linh hoạt nhất định đối với khu vực phi chính thức chính là bước tiến thể chế quan trọng. Cách làm này vừa bảo đảm vai trò quản lý nhà nước, vừa tạo điều kiện để những hộ kinh doanh siêu nhỏ được tiếp cận chính sách trong tâm thế được hỗ trợ, thay vì bị quản lý cứng nhắc.