Sắp bước sang năm 2026, kinh tế toàn cầu có thể vẫn phải "chịu đựng" một giai đoạn biến động mạnh với những tín hiệu phục hồi đầy mong manh.
Theo các chuyên gia quốc tế, hệ thống thương mại toàn cầu đang tiến vào năm 2026 với nhiều rủi ro chồng chéo, từ thuế quan, tái cấu trúc chuỗi cung ứng cho đến những bất định pháp lý chưa có tiền lệ.
Dữ liệu chung cho thấy thương mại toàn cầu vẫn duy trì được sức chống chịu nhất định trong năm 2025, bất chấp việc Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục dựng lên “bức tường thuế quan” xung quanh nền kinh tế lớn nhất thế giới. Khối lượng container toàn cầu trong tháng 10/2025 vẫn tăng 2,1% so với cùng kỳ năm trước, theo số liệu do John McCown, chuyên gia tại Trung tâm Chiến lược Hàng hải có trụ sở tại Mỹ, công bố.
Tuy nhiên, đằng sau con số này là những dòng chảy thương mại đang đổi hướng rõ rệt. Trong khi kinh tế thế giới vẫn tăng trưởng, Mỹ lại chứng kiến mức sụt giảm tới 8% về lượng container nhập khẩu. Trái lại, các khu vực như châu Phi, Trung Đông, Mỹ Latinh và Ấn Độ ghi nhận mức tăng mạnh.
“Chuỗi cung ứng container toàn cầu đã bắt đầu thích nghi và tái cấu trúc các mô hình thương mại,” McCown nhận định trong một báo cáo nghiên cứu. Sau khi Mỹ ghi nhận mức tăng 15,2% nhập khẩu container trong cả năm 2024, ông cho rằng “nói rằng tổng mức của năm 2025 đi theo chiều ngược lại là một cách nói còn quá nhẹ”.
Theo McCown, các mối đe dọa thuế quan từ Washington chính là chất xúc tác lớn nhất cho sự “đấu nối lại” của các tuyến thương mại. Nếu năm 2025 được xem là “năm của thuế quan”, thì 2026 nhiều khả năng sẽ là “năm của hệ quả thuế quan” khi những quyết định chính sách trước đó bắt đầu bộc lộ tác động thực sự lên tăng trưởng, giá cả và đầu tư.
Một trong những tâm điểm gây lo ngại là việc Mỹ, Canada và Mexico chuẩn bị khởi động rà soát Hiệp định Mỹ–Mexico–Canada (USMCA), thỏa thuận thương mại tự do có hiệu lực từ năm 2020.
Phát biểu trước Quốc hội Mỹ, Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cho biết quá trình này sẽ đưa ba quốc gia vào “lãnh thổ mới”, bởi đây là lần đầu tiên một hiệp định lớn được thiết kế để rà soát chỉ sau 6 năm.
Chính phủ Mỹ đã nhận được hơn 1.500 ý kiến trong giai đoạn tham vấn công chúng. “Nhiều bên liên quan bày tỏ ủng hộ USMCA và kêu gọi gia hạn hiệp định. Đồng thời, hầu như tất cả cũng cho rằng cần có những cải thiện nhất định,” ông Greer nói.
Vấn đề nằm ở chỗ, bất kỳ sự cải thiện nào cho một thành viên đều có nguy cơ gây tổn hại cho thành viên khác. Điều này báo hiệu một vòng đàm phán căng thẳng, nhất là trong bối cảnh các ngành công nghiệp của Canada và Mexico đang chịu sức ép lớn từ thuế nhập khẩu của Mỹ.
Quan hệ Mỹ–Canada vốn đã căng thẳng hơn sau khi ông Trump chấm dứt đàm phán thương mại với Ottawa vào tháng 10/2025.
Ở lĩnh vực logistics, năm 2026 cũng được dự báo là “biển động”. Theo Lars Jensen, Giám đốc điều hành công ty tư vấn Vespucci Maritime, ngành vận tải biển có thể hứng chịu hai rủi ro lớn, có thể làm rối loạn chuỗi cung ứng toàn cầu.
Thứ nhất, khả năng các tàu container quay trở lại tuyến Biển Đỏ và kênh đào Suez vẫn còn bỏ ngỏ, bất chấp các vụ tấn công của lực lượng Houthi đã lắng xuống kể từ khi kế hoạch hòa bình Gaza có hiệu lực. Một số hãng như CMA CGM hay A.P. Moller-Maersk đã bắt đầu thử nghiệm lại tuyến đường này.
"Dù vậy, việc quay lại toàn diện mà không có sự chuẩn bị có thể sẽ gây ra tình trạng tắc nghẽn cảng nghiêm trọng ở châu Âu”, ông Jensen cảnh báo.
Cú sốc thứ hai mang tính cầu: nếu kinh tế Mỹ tăng tốc mạnh trong năm 2026 như chính quyền Trump dự báo – nhờ bùng nổ đầu tư và lãi suất thấp – thì làn sóng tái tích trữ hàng tồn kho có thể vượt quá khả năng xử lý của hệ thống vận tải biển.
Không kém phần mong manh là các thỏa thuận thương mại mà Nhà Trắng coi là thành tựu lớn trong năm 2025. Phần lớn các thỏa thuận này mang tính chính trị hơn là pháp lý, thiếu các cơ chế ràng buộc và thực thi rõ ràng.
Với Trung Quốc, Mỹ mới chỉ đạt được một lệnh đình chiến kéo dài một năm, chứ chưa phải là một hiệp định toàn diện, để lại rủi ro đổ vỡ luôn thường trực. Thực tế gần đây cho thấy Bắc Kinh đã gây sức ép lên Malaysia và Campuchia vì các thỏa thuận mà hai nước này ký với Washington, trong khi Indonesia tỏ ra thận trọng hơn trước các yêu cầu từ Mỹ.
Tại châu Âu, căng thẳng cũng có nguy cơ leo thang. Văn phòng của Đại diện thương mại Mỹ gần đây cảnh báo khả năng trả đũa Liên minh châu Âu vì những gì Washington coi là quy định quá mức đối với các tập đoàn công nghệ Mỹ. Ngay cả Anh cũng gặp trở ngại mới trong quan hệ thương mại với Mỹ, cho thấy sự mong manh của các thỏa thuận đạt được trong bối cảnh áp lực địa chính trị ngày càng lớn.
Một ẩn số lớn khác của năm 2026 nằm ở Tòa án Tối cao Mỹ, nơi đang xem xét tính hợp pháp của các mức thuế quan đối ứng mà ông Trump áp đặt lên hầu hết các đối tác thương mại lớn.
Trong kịch bản chính quyền Mỹ thua kiện, câu hỏi then chốt là liệu chính phủ có phải hoàn trả số tiền thuế mà các nhà nhập khẩu Mỹ đã nộp hay không.
Kevin Hassett, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia, thừa nhận khả năng hoàn tiền trên diện rộng là khá khó xảy ra vì những rắc rối hành chính đi kèm.
Các nhà đầu tư hiện đang đặt cược khoảng 75% ông Trump sẽ thua vụ kiện này, đồng nghĩa với việc Nhà Trắng có thể phải tìm các công cụ pháp lý khác để tiếp tục duy trì chính sách thuế quan.
Tất cả những yếu tố trên cho thấy kinh tế toàn cầu năm 2026 khó có thể là một năm “bình lặng”. Thay vào đó, thế giới nhiều khả năng sẽ bước vào giai đoạn mà các quyết định chính sách của những năm trước phát huy tác động đầy đủ, trong một môi trường thương mại phân mảnh hơn, chuỗi cung ứng linh hoạt nhưng kém ổn định, và rủi ro chính trị – pháp lý ngày càng khó lường.
