Giải mã “logic thuế quan” của ông Trump

Cơ quan thương mại Hoa Kỳ đã nhận tổng cộng 700 lá thư đề nghị công khai trả lời về “các hoạt động thương mại không công bằng của các quốc gia khác”. Đây là vấn đề ngoài ý muốn đầu tiên với các tập khổng lồ dưới thời ông Trump.

Trong khi Tesla phàn nàn về việc kém cạnh tranh so với đối thủ thì SpaceX cho rằng chi phí vận hành cho dịch vụ vệ tinh internet Starlink của mình tăng lên do các rào cản thương mại ở nước ngoài - các đối thủ cạnh tranh nước ngoài không phải đối mặt với chi phí như vậy tại Hoa Kỳ.

Trong 50 ngày đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai, thuế đã làm đảo lộn quan hệ ngoại giao, làm rung chuyển thị trường và làm bối rối toàn bộ các ngành công nghiệp. Nhưng cam kết mạnh mẽ của Tổng thống Trump đối với thuế quan cũng vậy, ông đã tạm dừng, đảo ngược hoặc rút lại - đôi khi ngay sau khi chúng có hiệu lực.

Hiện tại, nhà Trắng đang nhắm mục tiêu vào thép và nhôm toàn cầu, hàng dệt may, trang phục và các sản phẩm nông nghiệp của Liên minh châu Âu (EU) cùng nhiều mặt hàng khác để áp thuế trong tương lai.

Ngay lập tức, EU, Canada và Trung Quốc đã công bố mức thuế mới trị giá 100 tỷ đô la Mỹ đối với hàng nhập khẩu của Hoa Kỳ để chống lại đòn tấn công. Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum chỉ trích các khoản thuế thép và nhôm là “mang tính xúc phạm, phỉ báng và không có sự ủng hộ” và tuyên bố sẽ sớm công bố các biện pháp đối phó cứng rắn.

Dưới sự chỉ trích của các nhà sản xuất ô tô Hoa Kỳ, ông Trump cho biết ông sẽ tạm dừng thuế quan đối với ô tô nhập khẩu vào Hoa Kỳ từ Canada và Mexico trong một tháng. Thông báo này được đưa ra sau khi ông tổ chức một cuộc gọi với đại diện của General Motors, Ford Motor Company và Stellantis.

Những sự kiện ngầm chứng minh rằng, khi đối phương tỏ ra cương quyết thì Tổng thống Hoa Kỳ chậm lại, hàng loạt tuyên bố thuế quan - với ông Trump - phần lớn là thông điệp ngoại giao và cho đến nay hầu hết đều được xử lý trên bàn đàm phán, ngoại trừ Trung Quốc.

Ông Trump là Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên bị ám ảnh bởi “thâm hụt thương mại” và dường như ông đang theo đuổi một lý thuyết kinh tế của riêng mình, được mô tả như sau: các đối tác thương mại đã thao túng thị trường và giảm thiểu sự cạnh tranh hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ.

Tổng thống Trump nói: “các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ trước đây đã mở cửa lãnh thổ một cách ngây thơ cho dòng hàng hóa được sản xuất tại Thượng Hải, Ontario hoặc Monterrey, chiếm mất doanh số bán ô tô và thép được sản xuất tại Michigan, Wisconsin và Pennsylvania”. Đây là nguyên nhân kìm hãm nghiêm trọng tăng trưởng GDP, đóng cửa các nhà máy và đánh cắp việc làm.

Giải pháp nhanh nhất để giải quyết vấn đề này: thuế quan cao sẽ khiến hàng hóa từ nước ngoài đắt hơn nhiều trong lãnh thổ Hoa Kỳ, đào một hào sâu bảo vệ và khuyến khích xây dựng nhà máy tại Hoa Kỳ cho các ngành công nghiệp như chip và ô tô.

Ông Trump tìm cách xây dựng một mô hình mới, Hoa Kỳ sản xuất một phần lớn các sản phẩm thay vì chi đô la Mỹ để nhập khẩu. Theo cách đó, người tiêu dùng và doanh nghiệp sẽ không chi tiêu hàng nghìn tỷ đô la Mỹ ra bên ngoài. Chi tiêu mạnh mẽ trong nước, tạo ra sự bùng nổ trong xây dựng nhà máy và sự phục hưng nền sản xuất của Hoa Kỳ.

Nhưng nhiều lý thuyết kinh tế chủ đạo lại xem thường thuế quan, nếu không muốn nói hầu hết nhà kinh tế đều cỗ vũ tự do thương mại, xem tự do thương mại, phi thuế quan là con đường khả dĩ nhất đạt đến thịnh vượng chung.

Nhà kinh tế học John Cochrane của Viện Hoover thuộc Đại học Stanford cho rằng: “Không rõ tại sao thâm hụt thương mại lại là vấn đề ngay từ đầu, vì các quốc gia đang tái đầu tư số tiền mà chúng ta tiêu xài cho họ - ngay tại Hoa Kỳ”.

Andrew K. Rose, Hiệu trưởng Trường Kinh doanh NUS tại Singapore, quan điểm: “Nhìn chung, chính sách thuế quan của ông Trump là một thảm họa. Chỉ cần nhìn vào sự không chắc chắn. Không ai được hưởng lợi từ điều đó, nó chỉ làm chậm trễ đầu tư và điều đó rõ ràng là tệ hại”.