Giải pháp để người lao động không ồ ạt rút bảo hiểm xã hội

>> Sớm sửa luật để giảm tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần

Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, trong 4 tháng đầu năm 2022 đã giải quyết BHXH một lần cho 308.100 người, tăng 1,1% so với cùng kỳ năm 2021. Ước tính đến hết tháng 5/2022, cả nước có 390.397 người giải quyết hưởng BHXH một lần, giảm 40.189 người so với cùng kỳ năm 2021 (giảm 9,4%).

Thông tin này được ông Nguyễn Hồng Tây, Phó trưởng Đại diện Văn phòng Bộ LĐ -TBXH tại TPHCM chia sẻ tại buổi Hội thảo “Tương lai nào cho người lao động nhìn từ góc độ an toàn tài chính và an sinh xã hội” vừa tổ chức tại TP HCM.

Người lao động đang gặp rất nhiều khó khăn

An toàn tài chính và an sinh xã hội cho người lao động là vấn đề hết sức cấp thiết, nhất là trong bối cảnh đời sống có rất nhiều biến động, rủi ro về việc làm, thu nhập, sức khỏe… và tình trạng già hóa dân số đang ngày càng gia tăng. Thực trang này, không chỉ trong hiện tại, mà còn được dự báo kéo dài trong tương lai và chưa biết đến khi nào kết thúc.

Theo ông Trần Thanh Phong - Phó Tổng Giám đốc Marketing-Prudential Việt Nam, “đối với những quốc gia tiên tiến mà tập đoàn Prudential có mặt, có một “kiềng 3 chân” gồm: BHXH – BHYT – BHNT. Nếu một người mà tham gia đủ 3 bảo hiểm này thì họ sẽ cảm thấy khá an toàn về tài chính và an tâm khi họ nghĩ đến tuổi nghỉ hưu". Cũng theo ông Thanh Phong, thông qua nghiên cứu mà Prudential Việt Nam phối hợp cùng một đơn vị thực hiện, xu thế tất yếu hiện nay là Việt Nam đã bước sang giai đoạn già hóa dân số rất nhanh. Có một số thông tin là “Việt Nam chưa giàu đã nhanh già”, trong trường hợp như vậy, áp lực đặt lên tất cả hệ thống an sinh xã hội, phúc lợi, BHXH và cả gia đình là khó tránh khỏi.

Chia sẻ về thực trạng tình hình thu nhập, việc làm của công nhân, TS. Vũ Minh Tiến - Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, hiện nay tình hình lao động có khởi sắc, số người có việc làm và tham gia BHXH tăng so với năm ngoái.  Đồng thời, tỷ lệ doanh nghiệp tham gia BHXH chiếm tỷ trọng rất cao đến 95-97%. Tuy nhiên, có một thực tế đáng lo ngại là đối tượng cần đảm bảo an sinh xã hội nhất, cần tham gia BHXH nhất (người thu nhập thấp, người nghèo) thì lại không tham gia.

TS. Vũ Minh Tiến cũng nêu lên một thực trạng đáng lo ngại là theo đánh giá chung, có 11% công nhân lao động thường xuyên phải vay tiền để sinh hoạt hằng tháng, 36% số công nhân lao động thỉnh thoảng phải vay tiền để chi tiêu sinh hoạt, khám chữa bệnh… Mặt khác, công nhân lao động làm việc với cường độ cao, kéo dài nhưng tiền lương không cao. Thực tế, người công nhân lao động nếu không làm thêm giờ thì không đủ sống, tương lai bấp bênh… Do đó, hàng triệu người lao động dù biết là thiệt thòi về sau nhưng phải rút BHXH một lần vì cuộc sống quá khó khăn trước mắt. Đồng thời cũng vì lo sợ chính sách BHXH thay đổi và thiệt thòi hơn về sau.

Đừng vì lợi ích trước mắt mà đánh mất lợi ích tương lai

Chia sẻ tại Hội thảo, PGS.TS Giang Thanh Long - Viện trưởng Viện Chính sách Công & Quản lý, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cũng cho rằng, dịch bệnh COVID-19 hai năm qua đã gây rất nhiều khó khăn cho người lao động. Trong đó, rất nhiều người mất việc và sau khi dịch bệnh kết thúc vẫn chưa kiếm được việc làm gây khó khăn về kinh tế. Đó là một trong những nguyên nhân dẫn đến người lao động rút BHXH một lần. Qua khảo sát, rút BHXH một lần và độ tuổi trung bình dưới 40 và hầu hết là ở các doanh nghiệp ngoài nhà nước. Một nghiên cứu từ năm 2016 đến nay, đặc biệt là 2 năm trở lại đây có 4,8 triệu người rút BHXH một lần.

Cũng theo PGS.TS Thanh Long, đây chỉ là một hiện tượng sau khi trải qua cú sốc dịch bệnh và mất việc. Vấn đề người lao động tham gia BHXH còn hạn chế là do bất cập giữa “cung và cầu”, bởi hiện nay ở nước ta đa số là doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp chưa quan tâm nhiều đến tương lai người lao động.

Bên cạnh đó, vấn đề mức lương đóng BHXH cũng đang là một vấn đề cần quan tâm và thanh tra, giám sát chặt chẽ bởi hiện nay mức đóng BHXH đang là do thỏa thuận giữa doanh nghiệp và người lao động. Đa số doanh nghiệp đóng BHXH cho người lao động không đúng với mức lương mà thấp hơn rất nhiều. Do đó, cần tuyên truyền, phân tích để người lao động hiểu rõ về mức đóng và thụ hưởng bảo hiểm sau này, không nên vì lợi ích trước mắt mà đánh mất lợi ích trong tương lai.

Để người lao động tham gia BHXH và hạn chế rút BHXH một lần, PGS.TS Thanh Long cho rằng, cần phải có chính sách hỗ trợ trẻ em, con em của người lao động là điều rất quan trọng. Dẫn chứng một số nước Châu Phi cho thấy, việc hỗ trợ trẻ em giúp cho các gia đình bớt đi gánh nặng, bố mẹ trẻ sẽ có nguồn lực để tham gia BHXH. Hay như Thái Lan hiện cũng đang thúc đẩy phát triển quỹ an sinh xã hội, hỗ trợ cho trẻ em mới sinh ra trong mỗi gia đình và mỗi hộ gia đình được hỗ trợ 2 trẻ em, đảm bảo vấn đề nuôi con cái trong thời gian đầu, để bố mẹ trẻ có thu nhập thấp có thể tham gia BHXH, 

Cần nghiên cứu toàn diện cuộc sống, đời sống người lao động

Ông Lưu Kim Hồng, Chủ tịch Công đoàn Công ty Nidec Việt Nam đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn vướng mắc để khắc phục tình trạng ồ ạt rút BHXH một lần. Ông Hồng cho rằng, các nhà soạn thảo luật liên quan đến BHXH hãy cùng các chuyên gia, nhà khoa học, các Hội, ban, ngành…cùng phân tích, nghiên cứu toàn diện cuộc sống, đời sống người lao động nhiều tầng lớp, nhiều tỉnh thành, ngành nghề cả chính thức và phi chính thức.

“Tôi nghĩ đây sẽ là một đề tài nghiên cứu cấp Nhà nước về cuộc sống, đời sống công nhân lao động có đóng và không đóng BHXH. Lao động lớn tuổi (có thể tính từ 40 với nữ, 45 với nam), kết quả này phục vụ nhiều mục đích, ở đây chúng ta tách kết quả ra để nghiên cứu sửa đổi Luật BHXH cho phù hợp” - ông nói.

Ông Hồng đã đặt ra nhiều vấn đề: Các nhà soạn thảo Luật BHXH sửa đổi muốn giảm thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu sớm hơn trước kia, giảm từ 20 năm xuống 15 năm và tiến tới 10 năm thì đã nghe dư luận công nhân, người lao động nghĩ gì chưa?. Người lao động nói tại sao đang quy định 20 năm giờ đột ngột đổi còn 15 năm làm họ trở tay không kịp khi họ chưa đủ 20 năm mà đã trên 15 năm, giờ nghỉ về quê làm việc khác (lại là làm lĩnh vực phi chính thức, không tiếp tục đóng BHXH) rồi phải đợi hơn 20 năm sau mới được nhận tiền hưu, suốt 20 năm đó không đóng BHXH tự nguyện thì liệu lúc đó lấy hưu được bao nhiêu/tháng?...

Từ thực tế trên, ông Hồng đề xuất, chỉ có lương hưu hàng tháng mới có thể bảo đảm an toàn tài chính cho người lao động và chúng ta lại “quanh co mãi không có lối ra” nếu chỉ có mỗi cơ quan BHXH ngồi soạn thảo quy định để sửa Luật. 

"Việc rút BHXH một lần là quyền của người lao động nhưng tuyên truyền để người lao động hiểu là khi rút một lần thì gây ra bất lợi kép về hiện tại và tương lai" - ông Hồng nói.