Giải pháp logistics cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu ứng phó "cuộc chơi mới"

Hội thảo “Xuất khẩu và Logistics của Việt Nam hiện nay: Bối cảnh, Thách thức và Giải pháp” do Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) tổ chức trong khuôn khổ Triển lãm Quốc tế Logistics Việt Nam (VILOG) 2025.

Khai mạc Hội thảo “Xuất khẩu và Logistics của Việt Nam hiện nay: Bối cảnh, Thách thức và Giải pháp”, bà Võ Thị Phương Lan, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) cho biết, trong bối cảnh thị trường quốc tế biến động mạnh, logistics đã vượt xa vai trò dịch vụ vận chuyển, trở thành trụ cột chiến lược tạo nên sự khác biệt trong năng lực cạnh tranh quốc tế của doanh nghiệp. Với sự thay đổi liên tục từ quy định xuất xứ, tiêu chuẩn ESG, truy xuất nguồn gốc hàng hóa đến yêu cầu giảm thiểu carbon, logistics giờ đây là nơi hội tụ yêu cầu: tối ưu chi phí, đảm bảo tốc độ, minh bạch thông tin và gia tăng giá trị sản phẩm.

Trên thực tế, các quy định như EUDR yêu cầu chứng minh sản phẩm không gây phá rừng, áp dụng với nông sản như cà phê và điều, đã khiến nhiều doanh nghiệp Việt Nam phải đầu tư hệ thống truy suất nguồn gốc. Đối với thị trường Hoa Kỳ, các quy tắc kiểm soát xuất khẩu đang ngày càng nghiêm khắc hơn với nhóm sản phẩm nhạy cảm như linh kiện công nghệ.

Bên cạnh đó, theo Cục Hải quan Việt Nam tổng kim ngạch xuất khẩu trong 6 tháng đầu năm 2025 đạt khoảng 219,86 tỷ USD, tăng 14,5% so với cùng kỳ năm 2024. Riêng dệt may – da giày, linh kiện điện tử, cà phê tiếp tục ghi nhận tăng trưởng hai chữ số. Tuy nhiên, nhập khẩu tăng mạnh hơn, cho thấy áp lực về chi phí logistics và phụ thuộc nguyên liệu từ bên ngoài vẫn rất lớn.

Đáng lưu ý, gần đây Mỹ đã thông báo áp dụng mức thuế 20% cho hàng hóa Việt Nam và 40% đối với hàng hóa trung chuyển từ Việt Nam. “Chỉ một ngày trước đây, ngày 1/8/2025, Hoa Kỳ đã chính thức áp dụng chính sách thuế mới đối với hàng hóa nhập khẩu, gây ra nhiều tác động trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Không chỉ riêng thị trường Mỹ, các thị trường lớn khác như Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc, Nhật Bản và khu vực Đông Bắc Á cũng đang liên tục cập nhật và siết chặt các chính sách thương mại, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ các tiêu chuẩn liên quan đến chuyển đổi xanh, giảm phát thải carbon và truy xuất nguồn gốc bền vững”, Phó Chủ tịch VLA nêu vấn đề.

Với thực tế nêu trên, bà Võ Thị Phương Lan nhận định, đã có sự thay đổi toàn diện trong luật chơi chuỗi cung ứng toàn cầu yêu cầu chuyển đổi từ ngành logistics như yêu cầu xuất xứ rõ ràng, chứng từ minh bạch, công nghệ truy suất và hợp tác liên kết mạnh mẽ hơn.

Đặc biệt, theo Phó Chủ tịch VLA, muốn giảm chi phí logistics, tạo lợi thế cạnh tranh cho các mặt hàng xuất khẩu cần sự kết nối chặt chẽ giữa nhà sản xuất và các doanh nghiệp logistics như cảng biển, kho ngoại quan cũng như ứng dụng hệ thống chứng từ điện tử hiệu quả.

“Chúng ta cùng thảo luận và đề xuất giải pháp chiến lược nhằm tăng cường năng lực logistics quốc gia. Chúng ta cần xem logistics không chỉ là dịch vụ hỗ trợ, mà là chiến lược chủ đạo để cải thiện tốc độ chuỗi cung ứng, giảm chi phí, đảm bảo tuân thủ quy định quốc tế và tăng tính minh bạch”, Phó Chủ tịch VLA nhấn mạnh.

Đồng tình về những thay đổi cũng như yêu cầu của chuỗi cung ứng, ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến Gỗ TP Hồ Chí Minh (HAWA) trong chuỗi cung ứng ngành gỗ, logistics hiện chiếm 20-30% chi phí xuất khẩu, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh, trong đó các chi phí chiếm tỷ lệ tương ứng gồm chi phí vận chuyển nội địa, chi phí lưu kho và xử lý tại cảng, thủ tục hải quan và giấy tờ, vận chuyển quốc tế, đóng gói bảo hiểm, quản lý chuỗi cung ứng và công nghệ, rủi ro và chi phí phát sinh.

Đáng lưu ý, ông Chánh Phương cho biết, mức thuế đối ứng hiện được Mỹ công bố áp dụng với Việt Nam là 20%, không phải là mức cao với Việt Nam và với ngành gỗ cũng rất “bình tĩnh” với mức thuế này.

“Cụ thể, Mỹ áp thuế đối ứng 20% áp dụng đối với các sản phẩm gỗ và mặt hàng khai thác tại Việt Nam, được coi là xuất xứ rõ ràng từ Việt Nam. Thuế 40% áp dụng đối với các sản phẩm bị coi là “transshipping” – tức là hàng được sản xuất hoặc xuất xứ từ nước thứ ba nhưng tái xuất qua Việt Nam để tránh thuế cao”, Phó Chủ tịch HAWA chia sẻ.

Đồng thời cho biết Mỹ cũng chính thức điều tra theo Đạo luật 232 chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với gỗ dán cứng và trang trí từ Việt Nam, Indonesia, Trung Quốc.

Do đó, từ góc độ doanh nghiệp xuất khẩu gỗ, ông Phương kiến nghị doanh nghiệp cần tăng cường kiểm soát nguồn gốc hàng hoá: “Các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần phải đảm bảo rằng sản phẩm của họ không bị coi là transshipping. Điều này đòi hỏi sự minh bạch về nguồn gốc xuất xứ và chuỗi cung ứng của sản phẩm. Doanh nghiệp cần có chứng nhận và chứng tỏ rõ ràng về việc sản phẩm được sản xuất hoàn toàn tại Việt Nam”.

Đồng thời, xây dựng chuỗi cung ứng độc lập, nếu có thể các doanh nghiệp nên xem xét phát triển các chuỗi cung ứng không phụ thuộc vào transshipping từ cá quốc gia khác như Trung Quốc để tránh nguy cơ áp thuế cao từ Mỹ.

Đặc biệt, Phó Chủ tịch HAWA nhấn mạnh, cần sự liên kết hiệp hội như giữa HAWA và VLA, hợp tác chiến lược hỗ trợ doanh nghiệp. Cụ thể, hỗ trợ tối ưu chi phí logistics, phát triển năng lực chuỗi cung ứng và tăng tiếng nói chính sách và định hướng phát triển cho cộng đồng doanh nghiệp.

Trong khi đó, đề xuất hợp tác sâu rộng hơn giữa doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản và ngành logistics, bà Trần Thuỵ Quế Phương, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP) cho rằng, do đặc trưng của sản phẩm thuỷ sản, cần đầu tư hạ tầng đồng bộ, vận tải lạnh đa phương thức và áp dụng công nghệ giám sát hiện đại, hệ thống quản lý và truy xuất nguồn gốc dễ dàng.

Theo đó, chủ động nguồn container rỗng tại nhà máy với giá hợp lý. Đầu tư đội tàu biển Việt Nam trong đó tập trung cho thị trường gần. Phát triển logistics đặc thù biên giới với các trung tâm tích hợp phân phối.

Đặc biệt, Phó Tổng thư ký VASEP nhấn mạnh tới yêu cầu về dữ liệu minh bạch, ứng dụng blockchain, nền tảng chia sẻ. Xây dựng trung tâm đóng gói tại các đầu mối tiêu thụ lớn.