Hé lộ cách hoá giải căng thẳng giữa Trung Quốc với Mỹ và EU

CẨM ANH• 13/01/2024 03:30

Các nhóm làm việc chung có thể mang lại nhiều lợi ích hơn, đồng thời giảm căng thẳng giữa Trung Quốc với Mỹ và EU.

>> Vì sao Mỹ quan ngại chip thế hệ cũ của Trung Quốc?

Phó thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong (phải) và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen trước cuộc gặp tại Bắc Kinh ngày 8/7. Ảnh: Reuters

Phó thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong (phải) và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen trước cuộc gặp tại Bắc Kinh tháng 7/2023. Ảnh: Reuters

Năm 2023 là một năm căng thẳng cao độ giữa Trung Quốc với Mỹ và EU. Tuy nhiên, xét về mặt song phương, có một lĩnh vực cụ thể đạt được hiệu quả đáng chú ý là thành lập các nhóm làm việc chung.

Mỹ đã khởi đầu xu hướng này bằng việc thành lập một số nhóm làm việc chung với Trung Quốc khi Ngoại trưởng Antony Blinken đến thăm Bắc Kinh vào tháng 6 năm ngoái. Đến cuối năm, Mỹ và Trung Quốc đã cùng nhau thành lập hơn 6 nhóm làm việc, nhiều nhóm trong số đó đề cập đến công nghệ và thương mại dưới một số hình thức.

Nhóm làm việc này bao gồm đại diện các Bộ thương mại của các nước, trong đó có một cơ quan tập trung vào việc thực thi kiểm soát xuất khẩu. Hai nhóm khác về kinh tế và tài chính cũng được thành lập với sự tham gia của Bộ Tài chính Mỹ, Bộ Tài chính Trung Quốc và Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc. Cho đến nay, mỗi bên đã nhóm họp hai lần.

Sau cuộc gặp của Tổng thống Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ở San Francisco vào tháng 11/2023, một nhóm công tác khác đã được thành lập để theo dõi tiến độ thực hiện cam kết của Bắc Kinh nhằm hạn chế xuất khẩu hóa chất.

EU ban đầu đã không chú ý đến sự ủng hộ của Mỹ đối với các nhóm làm việc, vì hầu hết các thỏa thuận trước đó đều bị hủy bỏ vì không đạt được hiệu quả trong nhiệm kỳ Tổng thống của ông Donald Trump. Nhưng EU đã thành lập một loạt nhóm làm việc về kiểm soát xuất khẩu và quy định tài chính kể từ chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 9 của ông Valdis Dombrovskis, Phó chủ tịch Ủy ban châu Âu kiêm Cao ủy thương mại EU.

Câu hỏi đặt ra trong năm 2024 là liệu các nhóm làm việc này có bắt đầu tạo ra những tác động thực tế hay không. Trong khi đối mặt với những thách thức trong nước, Bắc Kinh có thể muốn tiếp tục giảm căng thẳng với Mỹ và EU, điều này có thể tạo cơ sở cho sự lạc quan thận trọng rằng một số nhóm làm việc sẽ mang lại kết quả.

Các quan chức Mỹ dường như không muốn tăng kỳ vọng về vấn đề này. Khi được Reuters hỏi về nhóm làm việc trong các vấn đề thương mại, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo cho biết còn quá sớm để đánh giá tiến độ của nhóm, đồng thời, bà kêu gọi Bắc Kinh có các động thái để cấp phép cho một liên doanh với Trung Quốc liên quan đến MasterCard và cấp phép chống độc quyền cho việc mua lại Broadcom.

Tuy nhiên, theo Michael Laha, nhà tư vấn của Sinolytics, một công ty nghiên cứu chính sách tập trung vào Trung Quốc có trụ sở tại Berlin nhận định, liên quan đến kiểm soát xuất khẩu, có một số lĩnh vực có thể đạt được tiến bộ dễ dàng. "Bắc Kinh có thể tạo điều kiện thuận lợi cho các nhân viên kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ tiếp cận các cơ sở của Trung Quốc", ông cho biết.

Việc không thể kiểm tra các cơ sở của doanh nghiệp có thể khiến chúng bị thêm vào Danh sách chưa được xác minh của Bộ Thương mại Mỹ. Nếu một công ty ở trong danh sách đó quá lâu, công ty đó có thể được chuyển sang Danh sách thực thể, điều này có thể ngăn cấm các công ty này làm ăn với công ty Mỹ, cũng như hạn chế quyền tiếp cận với các sản phẩm và công nghệ của Hoa Kỳ.

>> Mỹ dịch chuyển chuỗi cung ứng, Trung Quốc tìm cách hoá giải

Mỹ và EU đang có chung quan điểm trong vấn đề điều tra trợ cấp xe điện Trung Quốc

Trong khi đó, chuyên gia này chỉ ra, Trung Quốc đã bắt đầu nới lỏng lập trường về luồng dữ liệu xuyên biên giới sau khi EU tiến hành các cuộc vận động hành lang. Theo một dự thảo đề xuất được đưa ra vào tháng 9 năm ngoái, Chính phủ Trung Quốc sẽ không giám sát những dữ liệu mà cơ quan quản lý nước này không xếp vào loại quan trọng.

Nhưng ngoài những điểm đó, các vấn đề cơ bản như sự hỗ trợ của Trung Quốc dành cho Nga trong cuộc chiến ở Ukraine và tình trạng dư thừa năng lực trong các ngành công nghiệp như xe điện sẽ tiếp tục đè nặng lên mối quan hệ của Trung Quốc với Mỹ và EU.

Nỗi lo lắng ngày càng tăng về tình trạng dư thừa xe điện của Trung Quốc đã gây ra một cuộc điều tra chống trợ cấp chính thức của EU. Phản ánh trong hội nghị thượng đỉnh với các nhà lãnh đạo Trung Quốc vào tháng trước, Đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại và an ninh của EU Josep Borrell viết: “Chúng tôi đã nói rất rõ ràng rằng Trung Quốc phải hành động để giải quyết những vấn đề đó, nếu không EU sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài hành động”.

Mỹ cũng nêu vấn đề dư thừa năng lực sản xuất trong lĩnh vực công nghiệp với Trung Quốc trong nhóm công tác chung về kinh tế. Xe điện Trung Quốc có thể là lĩnh vực để Mỹ và EU tiến hành các hành động song song trong năm nay, dù có hoặc không có sự hợp tác của Bắc Kinh.

Trên thực tế, Mỹ và EU có chung quan điểm trong vấn đề xe điện của Trung Quốc vào nửa cuối năm 2023. Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai bày tỏ sự ủng hộ đối với cuộc điều tra xe điện của EU và các thành viên Quốc hội Hoa Kỳ cũng kêu gọi hành động tích cực hơn từ Washington.

Nhiều chuyên gia cho rằng sự gia tăng nhanh chóng của các nhóm làm việc chung với Trung Quốc có thể giúp ngăn chặn vòng xoáy đi xuống trong quan hệ của nước này với phương Tây, nhưng điều này có thể chỉ có tác động hạn chế trong một số các vấn đề cụ thể.