Kết luận thanh tra về việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp của 5 ngân hàng

Thanh tra Chính phủ vừa công khai kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách pháp luật về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ và sử dụng nguồn tiền từ trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ (từ 1/1/2015 đến 30/6/2023).

Theo công bố, 67 tổ chức phát hành được thanh tra gồm có 5 ngân hàng thương mại cổ phần, 37 công ty cổ phần và 25 công ty trách nhiệm hữu hạn thuộc nhiều ngành nghề khác nhau. Căn cứ đặc điểm, tính chất, yêu cầu của cuộc thanh tra được chia thành nhiều nhóm.

Đối với nhóm TCPH là tổ chức tín dụng (TCTD), theo số liệu tổng hợp từ báo cáo của 05 TCTD trong đợt thanh tra gồm ACB, MBB, VIB VPB, OCB, trong giai đoạn từ 01/01/2015 đến 30/6/2023, 05 TCTD phát hành thành công 386 mã TPDN (trái phiếu không chuyển đổi, không kèm theo chứng quyền, không có tài sản bảo đảm (TSBĐ); kỳ hạn từ 01-10 năm; lãi suất trái phiếu: Lãi suất cố định hoặc lãi suất thả nổi, trong đó lãi suất thả nổi = lãi suất tham chiếu cộng (+) biên độ từ 0,1%, để thu về 255.107 tỷ đồng với mục đích để cho vay khách hàng.

Đến thời điểm 30/6/2023, tại 5 TCTD còn 173 mã TPDN đang lưu hành với tổng giá trị 97.829 tỷ đồng.

Theo báo cáo của 05 TCTD, nhà đầu tư sơ cấp của trái phiếu do 05 TCTD phát hành là các cá nhân, tổ chức; các TCTD không có nợ quá hạn thanh toán đối với gốc, lãi trái phiếu đến thời điểm 30/6/2023.

Trong phạm vi cuộc thanh tra, Thanh tra Chính phủ chỉ kiểm tra một số giao dịch sử dụng nguồn tiền thu được từ phát hành TPDN; qua kiểm tra cho thấy, 03/05 TCTD sử dụng tiền thu được từ phát hành TPDN chưa đúng mục đích nêu tại phương án phát hành; 05/05 TCTD không thực hiện trách nhiệm quản lý vốn từ phát hành TPDN theo quy định.

Dẫn kết luận thanh tra, tại ACB: theo số liệu báo cáo, ACB sử dụng tiền thu được từ phát hành trái phiếu mã TPACB2018/10Y (ngày phát hành: 19/12/2018, giá trị phát hành: 2.200 tỷ đồng) và trái phiếu mã ACB.2019.04 (ngày phát hành: 06/12/2019, giá trị phát hành: 1.500 tỷ đồng) để cho vay trung dài hạn và ngắn hạn trong khi tại trong khi tại phương án ban đầu được HĐQT thông qua là “phục vụ nhu cầu cấp tín dụng trung dài hạn”.

Theo số liệu ACB cung cấp, ngân hàng đã giải ngân cho vay trong hai ngày 20/12/2018 và 21/12/2018 với tổng số tiền cho vay là 2.664,59 tỷ đồng (cho vay trung dài hạn là 276,55 tỷ đồng; cho vay ngắn hạn là 2.388,04 tỷ đồng).

Báo cáo của thanh tra cũng trích dẫn giải trình của 5 ngân hàng, các ngân hàng đều cho biết không thể phân định chính xác số liệu về việc sử dụng số tiền thu được từ TPDN riêng lẻ cho từng khoản vay, từng khách hàng cụ thể do toàn bộ tiền thu được từ phát hành TPDN không theo dõi riêng mà hòa chung vào nguồn vốn kinh doanh chung của TCTD.

Từ đó giải ngân cho cá nhân, tổ chức vay vốn trong khi các hoạt động kinh doanh của TCTD (giải ngân tiền cho vay - nhận tiền thu hồi nợ - nhận tiền đi vay) diễn ra liên tục và đan xen nên các TCTD không theo dõi riêng, cụ thể (đích danh) từng khách hàng vay vốn từ nguồn tiền thu được từ phát hành TPDN.

Theo ý kiến của đơn vị kiểm toán tại các báo cáo kiểm toán tình hình sử dụng vốn, việc đưa ra ý kiến kiểm toán đối với tình hình sử dụng tiền từ TPDN riêng lẻ của các TCTD căn cứ số dư TPDN riêng lẻ tại thời điểm 31/12/2022 hoặc 30/6/2023 của TCTD để xác định là số tiền đã được TCTD cho vay tại thời điểm 31/12/2022 hoặc 30/6/2023 mà không xác định được cụ thể khoản vay nào có sử dụng nguồn tiền thu được từ các đợt phát hành TPDN của TCTD.

Báo cáo của ACB và VIB được kiểm toán bởi Công ty TNHH KPMG Việt Nam; báo cáo của OCB, VPB và MB được kiểm toán bởi Công ty TNHH Kiểm toán và tư vấn UHY.

Bên cạnh đó, tại kết luận được công bố, qua xem xét số liệu về lãi suất cố định TPDN (kỳ hạn 12 tháng, 36 tháng) của 5 TCTD báo cáo tại một số thời điểm đối với một số mã TPDN cho thấy có chênh lệch với các mức lãi suất của NHNN đã ban hành, chênh lệch giữa các TCTD với nhau, chênh lệch giữa các thời điểm trong cùng TCTD.

Đồng thời, theo cơ quan thanh tra, việc áp dụng lãi suất cố định trong phát hành TPDN của các TCTD là chưa có căn cứ theo quy định tại điểm c khoản 6 Điều 6 Nghị định số 153/2020/NĐ-CP.

Về công bố thông tin, các TCTD báo cáo thực hiện công bố thông tin (CBTT) theo quy định tại Nghị định số 90/2011/NĐ-CP, Nghị định số 163/2018/NĐ-CP, Nghị định số 153/2020/NĐ-CP và các văn bản sửa đổi, bổ sung, hướng dẫn đối với các tài liệu CBTT trước phát hành trái phiếu, CBTT về kết quả phát hành trái phiếu, CBTT định kỳ, CBTT bất thường, CBTT về kết quả mua lại trái phiếu trước hạn.

Qua kiểm tra việc thực hiện CBTT đối với một số mã TPDN của 05 TCTD cho thấy, một số ngân hàng còn mắc lỗi về công bố thông tin chưa đúng thời hạn quy định, công bố thông tin có nội dung chưa chính xác về việc sử dụng tiền,...

Kết luận, Thanh tra Chính phủ yêu cầu các tổ chức chấm dứt các hành vi vi phạm về phát hành TPDN và sử dụng nguồn vốn từ TPDN đã được phát hiện qua thanh tra, khẩn trương rà soát, khắc phục các tồn tại, khuyết điểm và hậu quả (nếu có) đã được nêu tại kết luận thanh tra.

Đồng thời, thực hiện nghiêm các yêu cầu, chỉ đạo của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội về các nội dung xử lý vi phạm phát hiện qua thanh tra theo quy định của pháp luật về TPDN và pháp luật có liên quan.

Về kết quả thanh tra này, chiều tối ngày 17/10, ACB đã phát đi thông cáo giải trình cho biết trong quá trình kiểm tra, do số liệu báo cáo tại một số thời điểm chưa khớp về thời gian và có bao gồm cả các khoản vay ngắn hạn, nên phát sinh yêu cầu rà soát và khắc phục theo quy định của cơ quan thanh tra.

"ACB đã hoàn tất toàn bộ nội dung khắc phục và gửi báo cáo khắc phục vào ngày 24/9/2025, theo đúng yêu cầu từ cơ quan chức năng.", thông cáo của ACB cho biết.