Khoa học công nghệ - Chìa khóa thúc đẩy kinh tế tuần hoàn

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân cho biết, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật là một bước ngoặt lớn trong công tác pháp chế quản lý môi trường ở Việt Nam, với nhiều điểm mới mang tính đột phá. Sự đồng bộ, đổi mới mang tính “cách mạng” của hệ thống pháp luật là minh chứng rõ rệt cho quyết tâm của Đảng, Chính phủ trong bảo vệ môi trường, đặt môi trường ở vị trí trung tâm, kiên quyết không đánh đổi môi trường lấy phát triển kinh tế bằng mọi giá.

Trong Luật Bảo vệ môi trường 2020, lần đầu tiên, “kinh tế tuần hoàn” được thể chế hóa và đứng riêng thành một nội dung quan trọng. Đây là mô hình kinh tế mà ở đó, các hoạt động thiết kế, sản xuất, tiêu dùng và dịch vụ nhằm giảm khai thác nguyên, vật liệu; kéo dài vòng đời sản phẩm; hạn chế chất thải phát sinh và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường.

Phát biểu tại Hội nghị thường niên lần thứ 6 của Liên minh Tái chế Bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam) với chủ đề “Khoa học công nghệ - Chìa khóa thúc đẩy kinh tế tuần hoàn”, Thứ trưởng khẳng định, để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, Luật và các văn bản hướng dẫn thi thành đã đề ra việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân; định hướng cách thức quản lý, ứng xử với chất thải và sử dụng hiệu quả chất thải làm tài nguyên; thu phí chất thải rắn sinh hoạt dựa trên khối lượng hoặc thể tích, thay vì bình quân theo hộ gia đình hoặc đầu người nhằm khuyến khích việc thu gom, phân loại để tăng cường tái chế chất thải. Luật cũng quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) - buộc doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu sản phẩm có phát sinh chất thải phải chịu trách nhiệm trong toàn bộ vòng đời sản phẩm, từ thu hồi, tái chế đến đóng góp tài chính vào thu gom, xử lý chất thải, đặc biệt là bao bì nhựa sau khi đưa ra thị trường tiêu dùng phải được thu hồi, tái chế với tỷ lệ và quy cách bắt buộc. Các quy định này cho thấy công tác quản lý chất thải, bảo vệ môi trường của Việt Nam không chỉ dừng lại ở kiểm soát chất thải mà còn hướng đến thay đổi toàn diện cách tiếp cận về sản xuất và tiêu dùng hướng đến nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Đặc biệt, cùng với Ðề án Phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định 687/QĐ-TTg ngày 07 tháng 6 năm 2022 đã xác định rõ vai trò của đổi mới công nghệ, sản xuất xanh và sự tham gia của toàn xã hội trong việc tái tạo giá trị tài nguyên đã được đưa vào triển khai bước đầu hiệu quả, Nghị quyết 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được Bộ Chính trị ban hành ngày 22/12/2024 đã xác lập tầm nhìn xuyên suốt: khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững mà còn là “thời cơ tốt nhất” để Việt Nam vươn lên thành quốc gia phát triển, giàu mạnh, hùng cường.

"Xác định khoa học công nghệ và chuyển đổi số là nền tảng để kiến tạo đột phá cho ngành nông nghiệp và môi trường trong kỷ nguyên mới, Bộ NN&MT đã ban hành và triển khai Kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội và Nghị quyết số 71/NQ-CP của Chính phủ. Trong đó, Bộ đã có nhiều hoạt động nghiên cứu khoa học, thúc đẩy ứng dụng các công nghệ mới", ông Lê Minh Ngân khẳng định và nhấn mạnh việc các bên từ nhà quản lý, doanh nghiệp, chuyên gia, các tổ chức giáo dục đào tạo... cùng nhau trao đổi, chia sẻ các nghiên cứu, các giải pháp mới cũng như các mô hình kinh tế tuần hoàn, giúp tối ưu tài nguyên, nâng cao hiệu quả tái chế, giảm thiểu chất thải hướng đến nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và thúc đẩy phát triển bền vững; góp phần đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực trọng yếu thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, hướng đến một Việt Nam phát triển bền vững, thịnh vượng.

Tại Hội nghị, ông cũng đánh giá cao vai trò của PRO Việt Nam đã có những hoạt động hiệu quả và thiết thực, thực hiện đúng sứ mệnh và mục đích của mình, góp phần bảo vệ môi trường, vì một Việt Nam “Xanh - Sạch - Đẹp”, việc thúc đẩy thực thi chính sách EPR, chia sẻ trách nhiệm với doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu, trong các hoạt động tái chế và xử lý chất thải và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn của Liên minh cũng như các doanh nghiệp thành viên.

Phát biểu tại sự kiện, ông Phạm Phú Ngọc Trai - Chủ tịch PRO Việt Nam cũng cho biết Liên minh từ chỗ được thành lập năm 2019 với 9 hội viên, đến nay đã lên trên 30 hội viên bao gồm cả doanh nghiệp nội địa và quốc tế. "Dù mỗi thành viên có mô hình, chiến lược và văn hóa riêng, chúng tôi đều chung một mục tiêu: Biến bao bì sau tiêu dùng từ gánh nặng môi trường trở thành tài nguyên giá trị trong chu trình tuần hoàn. Trong giai đoạn tới, định hướng chiến lược giai đoạn tới được xác định 4 trọng tâm: 1) Mở rộng thành viên – đặc biệt khuyến khích doanh nghiệp Việt để tăng tính lan tỏa và phát triển quy mô. 2) Chuyển đổi số và chuẩn hóa dữ liệu – trong toàn bộ chuỗi phát sinh – thu gom – tái chế, đảm bảo minh bạch và hiệu quả. 3) Thực thi Nghị quyết 57 – thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; tập trung vào vật liệu bền vững và thiết kế bao bì thông minh. 4) Xây dựng mô hình thu gom hiệu quả theo từng vật liệu, gắn liền chuỗi sản xuất – tiêu dùng – tái chế.
Hướng đến 2030: 100% bao bì do doanh nghiệp thành viên đưa ra thị trường sẽ được thu gom và tái chế", ông Phạm Phú Ngọc Trai khẳng định.

Đáng chú ý, không dừng lại ở vai trò tiên phong thực hiện chính sách, là tổ chức đầu tiên tại Việt Nam được Bộ Tài nguyên và Môi trường công nhận là đơn vị được ủy quyền chính thức thực hiện nghĩa vụ tái chế (EPR) — ngay từ trước khi EPR chính thức có hiệu lực, trong hình trình mới ghi dấu mốc 6 năm hoạt động, theo ông Phạm Phú Ngọc Trai, Liên minh thực hiện lý kết hợp tác chiến lược với Đại học Quốc gia TPHCM. Đây không chỉ dừng ở hợp tác học thuật, mà là xây dựng chương trình nghiên cứu ứng dụng; Đào tạo chuyên sâu, chuyển giao công nghệ; Phục vụ triển khai hiệu quả chính sách EPR và mô hình kinh tế tuần hoàn bao bì tại Việt Nam — thực tiễn, bền vững, dựa trên nền tảng khoa học ứng dụng. Hợp tác này mở ra không gian kết nối giữa hơn 30 doanh nghiệp PRO Việt Nam với hệ sinh thái nghiên cứu – đào tạo – đổi mới sáng tạo hàng đầu cả nước.

Các doanh nghiệp theo đó đặt niềm tin thực hành, gắn kết doanh nghiệp – đại học – chính sách phù hợp, với quan điểm đây sẽ là chìa khóa cho đột phá về công nghệ, thể chế và nguồn nhân lực trong lộ trình xanh hóa ngành bao bì Việt Nam nói chung và thực thi Nghị quyết 57, kiến tạo đột phá cho ngành nông nghiệp và môi trường trong kỷ nguyên mới.