Gửi bình luận
Trung Quốc đang "mở khóa" sức mạnh của doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) trong chuyển đổi kinh tế tuần hoàn. Đây có thể là bài học để Việt Nam thúc đẩy kinh tế tư nhân bền vững.
Kinh tế tuần hoàn (KTTH) đang nổi lên như một mô hình phát triển bền vững toàn cầu, giảm áp lực lên tài nguyên và môi trường. Trung Quốc – nền kinh tế lớn thứ hai thế giới – là một trong những quốc gia tiên phong trong việc thúc đẩy KTTH, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp SME.
Với hơn 140 triệu SME, đóng góp hơn 60% GDP, 70% đổi mới công nghệ và gần 80% việc làm, khối doanh nghiệp này chính là xương sống của nền kinh tế Trung Quốc.
Tuy giữ vai trò quan trọng, SME tại Trung Quốc đối mặt với nhiều rào cản: thiếu vốn, công nghệ hạn chế, thiếu kết nối chính sách và áp lực hành chính. Nhiều doanh nghiệp siêu nhỏ có tầm nhìn ngắn hạn, cấu trúc đơn giản (dưới 10 cổ đông), dễ thích nghi nhưng cũng dễ mắc sai lầm và khó tiếp cận nguồn lực lớn.
Do không đủ điều kiện niêm yết, việc tiếp cận vốn của SME Trung Quốc chủ yếu dựa vào vay ngân hàng – vốn gặp trở ngại do quy trình phức tạp và thiếu minh bạch thông tin. Nhiều doanh nghiệp phải dựa vào vốn cá nhân, gia đình hoặc kênh tín dụng không chính thức, tiềm ẩn rủi ro pháp lý và thiếu ổn định.
Trong khi đó, dù chiếm tỷ lệ lớn trong số lượng bằng sáng chế và đổi mới công nghệ, nhiều SME của Trung Quốc gặp khó khăn trong việc ứng dụng thực tế, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ xanh. Khoảng cách giữa “có sáng chế” và “có ứng dụng” phản ánh trở ngại về nguồn lực, năng lực vận hành và môi trường chính sách hỗ trợ chưa đủ mạnh.
SME cũng là tác nhân gây ra nhiều vấn đề môi trường, phần lớn do sử dụng máy móc lỗi thời, công nghệ lạc hậu và lao động chưa được đào tạo bài bản. Riêng năm 2018, hơn 15 tỷ NDT tiền phạt môi trường chủ yếu đến từ SME. Ngành dệt may – có tới 90% là SME – là nguồn xả thải nước lớn thứ ba cả nước Trung Quốc.
Quy định về môi trường tuy cần thiết, nhưng lại bị nhiều SME xem là gánh nặng hành chính, với những mục tiêu khó đạt nếu không có sự hỗ trợ về tài chính và công nghệ.
Trong bối cảnh đó, Trung Quốc đã thúc đẩy hướng tiếp cận vốn thay thế qua đầu tư mạo hiểm (VC) – nơi các doanh nghiệp khởi nghiệp có tiềm năng có thể huy động được nguồn lực để tăng trưởng.
Tuy nhiên, không ít SME vẫn chưa nhận thức rõ tiềm năng của VC hoặc thiếu chiến lược hiệu quả để tiếp cận nhà đầu tư. Một nghiên cứu trên 17 startup thành công trong 5 năm qua ở Trung Quốc chỉ ra bốn chiến lược hiệu quả nhất để SME thu hút VC gồm: xây dựng mô hình kinh doanh độc đáo; tập hợp đội ngũ quản lý có kinh nghiệm; minh bạch trong mục tiêu sử dụng vốn cho công nghệ; được xác tín bởi các nhân vật có uy tín trong ngành.
Đây là những hướng đi thiết thực để SME cải thiện năng lực tiếp cận tài chính và vươn ra khỏi vòng xoáy “nhỏ và yếu”.
Giải quyết bài toán tài chính là bước đầu. Để phát triển bền vững theo hướng KTTH, Trung Quốc định hướng các SME cần chủ động thích nghi với các xu thế công nghệ và chính sách. Như ngành than của Trung Quốc đã chứng kiến không ít doanh nghiệp phá sản không phải vì bản chất ngành nghề, mà do chậm thích ứng với xu hướng năng lượng mới vốn đã được dự báo từ hơn 10 năm trước.
Một hướng đi chiến lược được Trung Quốc định hình từ sớm là ứng dụng Công nghiệp 4.0 – bao gồm tự động hóa, dữ liệu lớn, máy học – vào sản xuất và quản trị. Các công nghệ này giúp nâng cao chất lượng, giảm lãng phí và gia tăng hiệu quả. Nghiên cứu tại Đức chỉ ra rằng các SME có thể chia sẻ chi phí đầu tư và sử dụng công nghệ mới thông qua các mô hình hợp tác, từ đó tối ưu hóa nguồn lực.
Sau nhiều năm chú trọng đầu tư, kết quả là Trung Quốc đã gặt hái được nhiều thành tựu trong phát triển bền vững và chuyển đổi xanh, với các doanh nghiệp startup vươn lên trở thành các ông lớn để định hình nền kinh tế.
Các công ty tiêu biểu như DeepSeek (AI), NIO, BYD (xe điện), GCL-Poly (pin), và Envision Group (năng lượng tái tạo) không chỉ tiên phong trong công nghệ sạch mà còn đóng góp giá trị kinh tế lớn, tạo hàng triệu việc làm cho Trung Quốc. Như BYD được định giá khoảng 150 tỷ USD và thậm chí đang trên đường vượt mặt Tesla của Mỹ về doanh số xe điện toàn cầu.
Tài chính bền vững là điều kiện tiên quyết cho quá trình chuyển đổi KTTH tại SME, theo nhận định của các chuyên gia của Circular Innovation Lab, một tổ chức nghiên cứu kinh tế tuần toàn của Đan Mạch. Theo đó, tổ chức này đưa ra một số khuyến nghị để các chính phủ xem xét.
Trước hết, các chính phủ cần cải thiện môi trường vay vốn, trong đó có thể phát triển các nền tảng giao dịch số nhằm giảm bớt thủ tục và tăng minh bạch. Tuy nhiên, chuyển đổi số không nên chỉ là "số hóa thủ tục giấy", mà cần tận dụng tối đa lợi thế công nghệ như dữ liệu lớn để đơn giản hóa quy trình.
Cũng cần nhìn nhận khoảng cách giữa sáng chế và ứng dụng công nghệ xanh như một thách thức chính sách. Việc đầu tư vào đổi mới cần đi kèm theo cơ chế giám sát và khuyến khích triển khai thực tế, tránh tình trạng “sáng chế nằm trong ngăn kéo”.
Mặt khác, tâm lý xem chuyển đổi xanh là “nhiệm vụ” hơn là cơ hội khiến nhiều SME rơi vào trạng thái đối phó, chỉ làm màu mà không có tác động thực chất. Điều này phần nào phản ánh văn hóa làm việc bị chi phối bởi chỉ tiêu ngắn hạn và thiếu cam kết dài hạn.
Do vậy, cần một cách tiếp cận cân bằng hơn giữa tốc độ và chất lượng trong tiến trình chuyển đổi. Chính phủ nên hỗ trợ nhiều hơn nhưng cũng khuyến khích SME tự nâng cấp năng lực nội tại: từ khả năng huy động vốn thay thế, đến tư duy công nghệ thông minh và khả năng theo kịp xu hướng toàn cầu.
