“Kỳ tích sông Hàn” và lộ trình phát triển kinh tế tư nhân Việt Nam

“Kỳ tích sông Hàn”, cụm từ gắn liền với sự trỗi dậy của những tập đoàn như Samsung, Hyundai, không chỉ là bài học về công nghiệp hóa mà còn là minh chứng cho sức mạnh của kinh tế tư nhân khi được định hướng bởi tầm nhìn chiến lược. Liệu những bài học từ Hàn Quốc có thể áp dụng như thế nào cho lộ trình phát triển kinh tế tư nhân của Việt Nam?

Từ “Chaebol” đến doanh nghiệp nội

Nền tảng của “kỳ tích sông Hàn” nằm ở mô hình Chaebol – những tập đoàn đa ngành được chính phủ ưu ái thông qua chính sách tín dụng ưu đãi, bảo hộ thị trường và định hướng xuất khẩu. Tuy nhiên, thành công này không chỉ dựa vào nguồn lực vật chất. Giáo sư Park Young-ho từ Viện Nghiên cứu Kinh tế Hàn Quốc từng nhấn mạnh: “Yếu tố then chốt là sự kết hợp giữa đầu tư mạo hiểm vào công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao. Chính phủ đóng vai trò kiến tạo, nhưng doanh nghiệp mới là người dẫn dắt sáng tạo”.

Việt Nam đang có những bước đi tương đồng khi thúc đẩy các “quả đấm thép” như Vingroup, Vietjet hay Thaco, nhưng khoảng cách vẫn còn lớn. Theo báo cáo của World Bank (2023), năng suất lao động của Việt Nam chỉ bằng 1/5 Hàn Quốc những năm 1990. Trong khi Chaebol chiếm 60% GDP Hàn Quốc thời kỳ đỉnh cao, 10 tập đoàn lớn nhất Việt Nam mới chỉ đóng góp chưa đến 15% GDP. Chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung, phân tích: “Doanh nghiệp Việt thiếu tầm nhìn dài hạn và năng lực R&D. Chỉ 12% doanh nghiệp tư nhân có hoạt động đổi mới sáng tạo, con số quá thấp để cạnh tranh toàn cầu”.

Từ chính sách đến thực thi

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hệ thống pháp luật minh bạch, ổn định và công bằng là yếu tố then chốt để thu hút đầu tư trong nước và nước ngoài. Hàn Quốc thành công nhờ hệ thống pháp lý nhất quán và khả năng chuyển đổi chính sách thành hành động cụ thể. Nước này đã từng trải qua quá trình cải cách mạnh mẽ về thể chế, qua đó tạo ra một khung pháp lý linh hoạt, thúc đẩy sự khởi nghiệp và sáng tạo của khu vực tư nhân.

Tại Việt Nam, việc này đang đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng của cả cơ quan nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp trong việc xây dựng và hoàn thiện các chính sách hỗ trợ kinh doanh. Đặc biệt, cần có sự đồng thuận và hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan để đảm bảo rằng các chính sách được triển khai một cách hiệu quả và kịp thời, phù hợp với bối cảnh phát triển của nền kinh tế trong nước.

Bài học từ Hàn Quốc còn nhấn mạnh vai trò của giáo dục. Thập niên 1970, Hàn Quốc dành 22% ngân sách cho giáo dục, tạo ra lực lượng lao động kỹ thuật cao. Việt Nam hiện chi 18%, nhưng theo UNESCO, chất lượng đào tạo vẫn xếp thứ 64/127 quốc gia, sau cả Thái Lan (60). TS Trần Đình Thiên đề xuất: “Cần liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và trường đại học để đào tạo nhân lực đáp ứng nhu cầu thực tế, như mô hình KAIST của Hàn Quốc.”

Việt Nam có thể viết nên “kỳ tích sông Hồng”?

Câu chuyện của Hàn Quốc không phải là “bản sao” để Việt Nam rập khuôn, nhưng nó gợi mở ba trụ cột cần cải cách: (1) Hoàn thiện thể chế, giảm rủi ro chính sách để doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hạn; (2) Tập trung nguồn lực vào công nghệ và đổi mới sáng tạo; (3) Xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao. Như lời ông Kim Woo-choong, nhà sáng lập Daewoo: “Thành công bắt đầu từ khát vọng vượt khỏi biên giới”.

Việt Nam đang có những tín hiệu tích cực. Những startup công nghệ như MoMo, VNG đã thu hút hàng tỷ USD từ quỹ đầu tư nước ngoài. Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 cũng mở ra cơ hội cho doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, cần một “bản hợp đồng xã hội” mới, nơi nhà nước, doanh nghiệp và người dân cùng chia sẻ tầm nhìn phát triển.

“Kỳ tích sông Hàn” không phải là kết quả của may mắn, mà là sản phẩm của ý chí kiên định và chiến lược bài bản. Việt Nam hoàn toàn có thể viết nên câu chuyện của riêng mình nếu biết chắt lọc tinh hoa từ bài học Hàn Quốc, đồng thời phát huy lợi thế nội tại. Như lời của cố Tổng thống Hàn Quốc Park Chung-hee: “Không có quốc gia nghèo, chỉ có quốc gia thiếu quyết tâm”.

Nhìn chung, đã đến lúc kinh tế tư nhân Việt Nam phải trở thành mũi nhọn, chứ không chỉ là lực lượng dự bị.