Lo ngại cháy nổ từ xe điện giá rẻ Trung Quốc

Tại Diễn đàn Xe điện Trung Quốc 100 được tổ chức vào đầu tháng 5/2025, ông Âu Dương Minh Cao, Phó Chủ tịch Diễn đàn đã đưa ra những dữ liệu lấy từ Cục Cứu hỏa và Cứu nạn Quốc gia (Trung Quốc) cho thấy, trong số các phương tiện tự bốc cháy trong quý I/2023, có 18.360 xe chạy bằng xăng, dầu và 640 xe điện. Về tỷ lệ cháy, trung bình 10.000 xe chạy bằng nhiên liệu xăng, dầu sẽ có 0,58 chiếc bị cháy. Với xe điện, trung bình 10.000 xe sẽ có 0,44 xe bị cháy. Như vậy, tỷ lệ xe điện bị cháy thấp hơn.

Tuy nhiên, theo ông Âu Dương Minh Cao, bình quân số lượng xe điện bị cháy tại thị trường Trung Quốc khoảng 8 chiếc mỗi ngày, là con số không hề nhỏ. Hơn nữa các vụ tai nạn cháy nổ liên quan đến xe điện thường nghiêm trọng hơn nhiều so với hậu quả của các vụ cháy liên quan đến xe chạy bằng nhiên liệu xăng, dầu.

Tại Trung Quốc, pin xe điện được phân làm 2 loại là Lithium Sắt Photphat và Lithium ternary. Hai tên gọi khác nhau dùng để phân biệt hoát chất sử dụng trong pin. Pin Lithium Sắt Photphat ít bị cháy hơn, ngay cả khi cháy thì quá trình cũng diễn ra chậm hơn, đủ thời gian để người ngồi trong xe thoát ra ngoài. Ngược lại, pin lithium ternary có xu hướng bốc cháy nhanh hơn. Người ngồi trong xe ít có cơ hội thoát ra an toàn. Nguyên lý hoạt động của pin lithium là dựa vào sự chuyển động của các ion lithium giữa các điện cực dương và âm để sạc và xả. Lithium là một kim loại phản ứng, do đó khiến pin lithium dễ cháy và nổ.

Về nguyên nhân, hầu hết các vụ cháy xe điện có thể được gom thành hai loại. Một là quy trình sản xuất và chế tạo kém; hai là xe bị va chạm, gặp nhiệt độ cao… Các nhà nghiên cứu độc lập chỉ ra rằng, trong số các nguyên nhân gây cháy ô tô điện ở Trung Quốc, phổ biến nhất là do sử dụng vật liệu chi phí thấp trong quá trình sản xuất pin.

Các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đã gây ra một “cuộc chiến” giảm giá kể từ năm 2023 tới nay. Theo Goldman Sachs, Trung Quốc có khả năng sản xuất khoảng 20,2 triệu xe điện/năm, nhưng tiêu thụ chỉ hơn 10 triệu xe/năm, tức là chỉ đạt một nửa công suất. Hàng năm một số lượng lớn các mẫu xe điện mới được tung ra với mức giá thấp hơn, khiến gần như tất cả các xe điện đều phải định giá lại. Việc giảm giá được thực hiện theo cách bất chấp tất cả, khi các doanh nghiệp tìm cách đẩy hàng tồn kho và tăng thị phần. Cuộc đua “xuống đáy” vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại, đang gây ra những vấn đề đáng quan ngại.

Nỗi lo lớn nhất chính là giảm giá và chỉ coi trọng về doanh số bán, sẽ ảnh hưởng tới chất lượng sản phẩm. Để cắt giảm chi phí, quá trình sản xuất sẽ bị rút ngắn và sử dụng vật liệu rẻ tiền…

Theo giới chuyên môn, với những xe điện chất lượng cao, thường được trang bị công nghệ theo dõi pin và khóa cửa xe không cho hoạt động, nếu phát hiện pin có vấn đề. Người dùng chỉ có thể vận hành xe khi đã giải quyết xong rủi ro về pin. Ngoài ra bộ điều hành pin của những chiếc xe này sẽ tự động tản nhiệt khỏi khu vực buồng lái và vùng lõi pin, nhằm giảm thiểu tối đa rủi ro cháy nổ. Tuy nhiên, các sản phẩm giá rẻ của Trung Quốc thường không được trang bị công nghệ này, khiến rủi ro khi cháy pin tăng cao.

Tại Trung Quốc chỉ có 3 doanh nghiệp sản xuất ô tô điện có lãi, còn lại hơn 200 doanh nghiệp khác đều đang phải “đốt tiền” để gồng lỗ. BYD là nhà sản xuất xe điện hàng đầu Trung Quốc, nằm trong số 3 doanh nghiệp có lãi. Vậy nhưng thời gian qua, không ít xe điện của BYD bị cháy nổ, thì không rõ với những hãng xe khác sẽ tệ đến mức nào? Đây là băn khoăn mà người tiêu dùng Trung Quốc đặt ra.

Trước tình hình khủng hoảng tại thị trường nội địa, một loạt hãng xe Trung Quốc đã chuyển dịch tầm nhìn ra thị trường quốc tế. Số liệu từ Hiệp hội Ô tô Trung Quốc cho thấy, 7 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc đã xuất khẩu 3,68 triệu ô tô các loại, trong đó chiếm 1/3 là xe điện, tăng 84,6% so với cùng kỳ năm ngoái.

Còn theo hãng tin Nikkei Asia, các hãng xe Trung Quốc như BYD, GAC, Chery, SAIC, Wuling và Great Wall Motor hiện chiếm hơn 57% thị phần xe điện tại Đông Nam Á và họ đang tái hiện chiến lược “đại hạ giá” ở thị trường nội địa. Xe điện giá rẻ của Trung Quốc thực sự đang gây ra sự lo lắng ở nhiều quốc gia về độ an toàn.