NĂNG LƯỢNG XANH TRONG KCN: Gỡ điểm nghẽn giúp doanh nghiệp đầu tư và sử dụng hiệu quả

Tại diễn đàn “Thúc đẩy năng lượng xanh trong khu công nghiệp: Giải pháp cho doanh nghiệp triển khai hiệu quả” do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức vào chiều ngày 15/5, các diễn giả đều cho rằng, từ thực tế triển khai, điện mặt trời mái nhà mang lại nhiều lợi ích thiết thực như giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí điện năng, nâng cao giá trị thương hiệu thông qua hình ảnh doanh nghiệp xanh, thân thiện môi trường...

Ông Nguyễn Ngọc Trung, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế ngành, Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương cho biết, trong thời gian qua, Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách quan trọng định hình hướng phát triển năng lượng bền vững. Đáng chú ý, hai nghị định mới Nghị định 57/2025/NĐ-CP và Nghị định 58/2025/NĐ-CP đang tạo thêm động lực mạnh mẽ cho phát triển điện mặt trời. Nghị định 57 mở ra cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa nhà sản xuất điện tái tạo và khách hàng lớn; Nghị định 58 mang lại các ưu đãi đầu tư rõ rệt như miễn giảm tiền thuê đất, hỗ trợ lưu trữ điện và thúc đẩy chuyển giao công nghệ.

Những "nút thắt" cần tháo gỡ

Từ thực tế triển khai tại các KCN phía Bắc, ông Đỗ Quang Thịnh - Giám đốc vận hành điện, Công ty Nam Tài Green Energy cho rằng, cơ chế DPPA trong Nghị định 57 hiện chỉ áp dụng với khách hàng tiêu thụ từ 200.000 kWh/tháng, gây thiệt thòi cho khối doanh nghiệp nhỏ và vừa – vốn cũng cần sử dụng điện xanh để đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu và tối ưu chi phí. Bên cạnh đó, việc áp dụng khung giá phát điện cho điện mặt trời mái nhà (Solar rooftop) tương tự điện mặt trời trang trại (Solar farm) là không hợp lý, do quy mô và chi phí đầu tư khác biệt. “Dự án nhỏ bị thiệt vì giá thấp, thời gian thu hồi vốn kéo dài, làm giảm sức hấp dẫn đầu tư”, ông Thịnh nhấn mạnh.

Ông Trần Triệu Nguyên Phú - Giám đốc vùng châu Á Thái Bình Dương, Tập đoàn Aiko Việt Nam - chia sẻ: "Một số khu công nghiệp tại các tỉnh sử dụng rất nhiều điện mặt trời, một số nơi ở miền Bắc của chúng ta chưa có, bởi vì một phần vì chính sách và quy định các tỉnh cũng khác nhau". Hiện tại, Việt Nam có khoảng 15.000 GW điện mặt trời áp mái với khoảng 15.000 ha, trong khi tiềm năng phát triển điện mặt trời của Việt Nam có thể gấp 5 đến 10 lần công suất hiện nay. Việc điện mặt trời áp mái chưa được phát triển tại các khu công nghiệp do đang gặp một số vướng mắc.

"Khó khăn thứ nhất là về chính sách, khó khăn thứ hai là về hạ tầng. Khi mà chính sách được mở ra, chúng ta phải có đầy đủ hạ tầng, bởi bản chất là một dạng năng lượng thay thế không phải là năng lượng nền như thủy điện hay nhiệt điện" - ông Trần Triệu Nguyên Phú cho biết thêm.

Bà Trần Thủy Tiên– Giám đốc phát triển dự án và đối ngoại Constant Enegy- cho biết: "Các doanh nghiệp hiện tại đang muốn sử dụng nguồn điện năng lượng tái tạo, họ muốn chuyển hoàn toàn luôn từ nguồn điện truyền thống của mình qua điện mặt trời. Tuy nhiên, hiện tại, mô hình duy nhất mà mình đang làm được là sẽ dựa trên điện năng lượng mái nhà, giải quyết được cho nhu cầu doanh nghiệp khoảng 20%".

Ông Phan Công Tiến, chuyên gia năng lượng từ Viện Nghiên cứu ứng dụng Năng lượng thông minh (iSEAR) cho rằng, hiện nay trong các khu công nghiệp tại Việt Nam, phổ biến tồn tại hai mô hình cấp điện chính. Thứ nhất là mô hình cấp điện trực tiếp. Tức là, công ty điện lực tỉnh xây dựng hạ tầng và cung cấp điện cho doanh nghiệp trong khu công nghiệp qua lưới 22kV. Thứ hai là mô hình bán lẻ điện cụm khu, đơn vị quản lý khu công nghiệp mua điện từ lưới 110kV và phân phối bán lại cho khách hàng ở cấp điện áp 22kV hoặc 0,4kV. Trường hợp doanh nghiệp trong cụm, khu đầu tư lắp đặt điện mặt trời mái nhà, đơn vị quản lý khu công nghiệp không được mua lượng điện dư để bán cho doanh nghiệp khác trong cùng khu. Điều này là một sự lãng phí rất lớn và là rào cản lớn để các Khu công nghiệp xanh hóa và tự chủ năng lượng. Với vướng mắc này, ông Tiến đề xuất, cần mở cho phép các đơn vị bán lẻ cụm khu được mua bán điện qua đường dây trực tiếp hoặc tự lắp điện mặt trời bán lại để tận dụng các mái nhà xưởng trong khu công nghiệp.

Nút thắt khác, theo ông Tiến, việc doanh nghiệp lắp đặt điện mặt trời mái nhà cũng làm giảm doanh thu của đơn vị quản lý khu công nghiệp - với vai trò bán lẻ điện. Đây là nguyên nhân chính nhiều doanh nghiệp không được đơn vị quản lý khu công nghiệp cho phép lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Vì thế, ông Tiến cho rằng, cơ quan chức năng cần có quy định và hướng dẫn cụ thể hơn để các bên tham gia như được chia sẻ kinh phí cho đơn vị đã đầu tư lưới điện theo giá trị tài sản đã khấu hao hoặc các quy định cụ thể khác tạo điều kiện ưu tiên cho khách hàng sản xuất được lắp điện mặt trời...

Ở góc độ cơ quan quản lý, bà Phan Thị Thu Thủy - Phó Trưởng phòng Thị trường điện và hệ thống điện, Cục Điện lực (Bộ Công Thương) đã trả lời nhiều vấn đề vướng mắc của doanh nghiệp và đồng thời cho biết, trong thời gian tới, trên cơ sở Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân mà Bộ Chính trị vừa ban hành và Quyết định 768 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Cục Điện lực đã báo cáo lãnh đạo Bộ Công Thương để rà soát, sửa đổi Nghị định 57 để xem xét, có thể hoàn thiện thêm nội hàm, nội dung quy định.

Điểm cộng cho các ngành hàng xuất khẩu

Ở góc độ các ngành sử dụng điện năng lớn như dệt may, thuỷ sản đều cho thấy nhu cầu chuyển sang điện xanh ngày càng rõ nét. Chia sẻ tại Diễn đàn, ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết: thời gian gần đây, cùng với các ngành hàng xuất khẩu, ngành dệt may chịu nhiều áp lực từ những biến động của môi trường kinh doanh toàn cầu như xung đột, chính trị, dịch bệnh, gần đây là xu hướng bảo hộ.

Trong khi đó, các thị trường lớn đang đặt ra yêu cầu mới liên quan giảm phát thải khí nhà kính khiến áp lực tăng trưởng xanh và phát triển bền vững của các doanh nghiệp ngày càng lớn.

Trước những thay đổi tác động đến hoạt động sản xuất kinh doanh, theo ông Trương Văn Cẩm, các doanh nghiệp trong ngành đang đẩy mạnh đa dạng hoá thị trường, tập trung khai thác các thị trường xuất khẩu mới và nâng cao năng lực, nguồn lực phát triển. Trong các nguồn lực, năng lượng xanh được doanh nghiệp rất quan tâm.

Dệt may là một trong những ngành công nghiệp sử dụng năng lượng điện lớn nên việc chuyển đổi sử dụng năng lượng xanh, năng lượng tái tạo góp phần tiết kiệm chi phí lớn cho doanh nghiệp đồng thời đáp ứng yêu cầu xanh cho xuất khẩu.

Ông Trương Văn Cẩm nhấn mạnh, tuy lượng bức xạ ở khu vực miền Bắc không lớn như các tỉnh phía Nam nhưng qua thực tế từ các doanh nghiệp, việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà vẫn mang lại hiệu quả kinh tế cao. Hiện tại Nam Định, có khoảng 60% doanh nghiệp trong ngành đã lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà.

Đánh giá các cơ quan chức năng đã kịp thời tháo gỡ khó khăn vướng mắc, đại diện các doanh nghiệp dệt may mong muốn, thời gian tới, Chính phủ quan tâm hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng xanh. Cụ thể, hỗ trợ vốn, hỗ trợ thuế cho dự án xanh, đào tạo nguồn nhân lực…

Thuỷ sản cũng là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Đồng quan điểm, ông Nguyễn Hoài Nam - Tổng Thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản cho biết: giảm tiêu thụ điện, tăng sử dụng năng lượng xanh được các doanh nghiệp thuỷ sản ưu tiên đầu tư, chuyển đổi hệ thống.

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, với quy mô công nghiệp, khoảng 1.000 nhà máy thuỷ sản hiện nay dù quy mô lớn hay nhỏ đều phải thực hiện cấp đông nên chi phí năng lượng rất lớn. Theo thống kê, chi phí điện nằm trong top 4 các khoản chi phí lớn của doanh nghiệp thuỷ sản. Do đó, các doanh nghiệp đều mong muốn đầu tư hệ thống điện ổn định, tiết kiệm chi phí như điện mặt trời mái nhà.

“Qua thực tế, điện mặt trời mái nhà được chứng minh mang lại hiệu quả kinh tế cho doanh nghiệp. Với hoạt động xuất khẩu, sử dụng điện mặt trời được các nhãn hàng lớn thế giới xem là điểm cộng trong thương thảo hợp đồng” - ông Nguyễn Hoài Nam cho biết thêm.

Với hai văn bản mới được ban hành là Nghị định 57 và Nghị định 58, ông Nguyễn Hoài Nam mong muốn Bộ Công Thương quan tâm một số nội dung như áp giá trần, giới hạn công suất hệ thống xây dựng văn bản hướng dẫn thực hiện để các ngành được hưởng lợi.