Gỡ khó cho nguồn năng lượng xanh trong khu công nghiệp

Tháo nút thắt

Với quy mô sản xuất lớn và tập trung, các khu công nghiệp (KCN) hiện đại đã và đang đóng góp rất lớn vào nền kinh tế đất nước và thúc đẩy mô hình sản xuất công nghiệp, mở rộng chuỗi cung ứng toàn cầu. Tốc độ phát triển của ngành công nghiệp càng cao, thì tiêu chí chuẩn hóa về hạ tầng và năng lượng cũng ngày một lớn. Tuy nhiên hiện tại việc khai thác và phát triển nguồn năng lượng tái tạo (NLTT) trong các KCN, khu chế xuất chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng.

Chia sẻ với Diễn đàn Doanh nghiệp, đại diện Ban Quản lý KCN tỉnh Bắc Ninh cho biết: Ban quản lý đưa ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 đưa tỷ lệ năng lượng tái tạo trong sản xuất công nghiệp đạt 7,84% và đến năm 2050 đạt 23,5%. Hiện nay việc ứng dụng năng lượng tái tạo điện mặt trời trong sản xuất công nghiệp ở Bắc Ninh còn khiêm tốn. Cụ thể mới có 59 hệ thống điện mặt trời mái nhà tự dùng của các doanh nghiệp sản xuất trong khu và cụm công nghiệp, tổng công suất của các hệ thống này là 28,7 MW, chỉ phục vụ nội bộ và không phát điện lên lưới quốc gia. Về các KCN, hiện mới chỉ có tổng công suất đạt 81.136,32 kWp lắp đặt, chiếm hơn 2% tổng lượng tiêu thụ điện của các KCN.

Liên quan đến các chính sách hiện tại, đại diện Ban quản lý KCN Bắc Ninh cho biết, Việt Nam chưa hình thành thị trường điện bán lẻ cạnh tranh, trong thời gian tới khả năng tiếp cận các nguồn năng lượng tái tạo đối với các doanh nghiệp vẫn còn nhiều vướng mắc. Vì vậy, thực hiện tốt việc chuyển dịch năng lượng và sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất sẽ phụ thuộc vào các ưu đãi của cơ chế chính sách, cùng với ý chí và giải pháp đầu tư ở các cấp doanh nghiệp.

Đồng quan điểm trên, ông Đỗ Quang Thịnh - Giám đốc Quản lý vận hành Tập đoàn Nam Tài Green Energy – Đơn vị đầu tư một số cụm, KCN chia sẻ, Nghị định số 57/2025/NĐ-CP quy định về cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn và Nghị định 58/2025/NĐ-CP quy định quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, năng lượng mới, cơ bản không khác nhiều so với hai nghị cũ (Nghị định số 80/2024/NĐ-CP và Nghị định số 135/2024/NĐ-CP).

Nguyên nhân ông Thịnh đưa ra là mặc dù có quy định rõ ràng hơn, nhưng nhiều mô hình doanh nghiệp chưa thể tận dụng được, do chưa có hướng dẫn và chưa chính sách cho doanh nghiệp nhỏ thiếu vốn, sử dụng điện sạch.

Ở góc độ pháp lý cho mô hình tự sản tự tiêu, ông Đoàn Văn Long – Tổng Giám đốc Công ty CP EPC điện mặt trời Việt Nam cho rằng, mặc dù Nghị định số 58/2025/NĐ-CP đã quy định rõ ràng nhưng khi triển khai doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn do chưa được sự ủng hộ đồng thuận ở địa phương. Nhiều tỉnh, thành vẫn đưa ra các yêu cầu về giấy phép thẩm duyệt nghiệm thu phòng cháy chữa cháy và giấy phép xác nhận cho phát triển hệ thống điện mặt trời mái nhà... mặc dù điều kiện này đã được lược bỏ nhưng mỗi tỉnh, thành còn có cách hiểu khác nhau gây khó cho doanh nghiệp.

Đề xuất giải pháp

Để thực hiện kế hoạch chuyển dịch sang NLTT tại KCN được thuận lợi giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận được nguồn năng lượng xanh, đại diện Ban Quản lý KCN tỉnh Bắc Ninh đề xuất:

Thứ nhất, Chính phủ và các cơ quan quản lý nhà nước cần hoàn thiện cơ chế chính sách được rõ ràng, minh bạch và ổn định để khuyến khích đầu tư vào NLTT. Cần có hướng dẫn cụ thể hơn nữa cho các trường hợp áp dụng. Đồng thời thực hiện đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến cấp phép, đấu nối, mua bán điện NLTT và xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cụ thể cho các hệ thống NLTT.

Thứ hai, về tài chính, Chính phủ có cơ chế về nguồn tài chính xanh, hoặc cung cấp các gói vay vốn ưu đãi, lãi suất thấp cho các doanh nghiệp đầu tư vào NLTT. Xây dựng các cơ chế khuyến khích tài chính như giảm thuế, phí cho các dự án NLTT. Thúc đẩy các quỹ đầu tư xanh, quỹ tín dụng xanh để hỗ trợ tài chính cho các dự án.

Thứ ba, về quy hoạch và phát triển hạ tầng, quy hoạch các KCN theo hướng sử dụng NLTT, có hệ thống lưới điện thông minh, đảm bảo khả năng tích hợp NLTT. Đầu tư phát triển hạ tầng truyền tải điện để đáp ứng nhu cầu đấu nối các nguồn NLTT.

Thứ tư, các ban ngành cần tăng cường công tác tuyên truyền và đào tạo: nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và cộng đồng về lợi ích của việc sử dụng NLTT, tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về kỹ thuật, vận hành và bảo trì hệ thống NLTT.

Theo Ban Quản lý KCN tỉnh Bắc Ninh, ngoài những đề xuất trên về phía Ban Quản lý các Khu công nghiệp, cần xây dựng kế hoạch chuyển đổi xanh. Xây dựng kế hoạch chi tiết về chuyển đổi sang NLTT cho KCN, bao gồm các mục tiêu, lộ trình và giải pháp cụ thể, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp trong KCN sử dụng NLTT.

Ngoài ra Ban Quản lý KCN cũng cần hỗ trợ doanh nghiệp, cung cấp thông tin, tư vấn về các giải pháp NLTT phù hợp với từng doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong quá trình xin cấp phép, đấu nối điện NLTT.

Về phía doanh nghiệp, cần chủ động chuyển đổi nghiên cứu, đánh giá tiềm năng sử dụng NLTT tại doanh nghiệp, xây dựng kế hoạch chuyển đổi sang NLTT phù hợp với điều kiện thực tế để đầu tư vào các hệ thống NLTT, công nghệ tiết kiệm năng lượng.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp thiếu vốn có thể hợp tác với các doanh nghiệp khác trong KCN để cùng nhau đầu tư vào các dự án NLTT, nhằm chia sẻ kinh nghiệm, công nghệ với các doanh nghiệp khác.

“Thực hiện tốt và đồng bộ các giải pháp trên, chúng ta có thể thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi sang NLTT góp phần vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường, xây dựng tiêu chuẩn kép nhằm phát triển bền vững các KCN, khu chế xuất tại Việt Nam”- đại diện Ban Quản lý KCN tỉnh Bắc Ninh khuyến nghị.