Ngành Thuỷ sản: Nhu cầu yếu cản trở sự phục hồi

>> Trầm lắng xuất khẩu thủy sản

Theo Tổng cục Hải quan, xuất khẩu thủy sản trong 4 tháng 2023 đạt 2,57 tỷ USD, giảm 29% so với cùng kỳ. Giá trị xuất khẩu các mặt hàng chủ lực đều giảm mạnh từ 10-41% do nhu cầu thị trường chính bị ảnh hưởng nặng nề bởi lạm phát cao, suy thoái kinh tế khiến cả lượng xuất khẩu và giá bán bình quân đều giảm.

Thị trường xuất khẩu đơn lẻ lớn nhất của thủy sản Việt Nam trong 4 tháng đầu năm là Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc và Hàn Quốc. 4 thị trường này chiếm 60% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản. Nhật Bản đã vượt Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam, mặc dù xuất khẩu sang thị trường này cũng giảm 9% so với cùng kỳ xuống còn 444 triệu USD. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu của Mỹ giảm 51% so với cùng kỳ xuống còn 412 triệu USD do tồn kho cao cùng với nhu cầu tiêu thụ yếu. Đây là thị trường xuất khẩu giảm mạnh nhất trong 4 tháng đầu năm. Xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc cũng giảm 30% so với cùng kỳ xuống còn 364 triệu USD bất chấp thị trường này đã mở cửa trở lại hoàn toàn.

Kỳ vọng nhu cầu nhập khẩu từ thị trường Mỹ 

Nhu cầu tiêu dùng thủy sản của người dân Mỹ bị ảnh hưởng bởi lạm phát cao và suy thoái kinh tế, khiến họ phải thắt chặt chi tiêu ngay cả đối với các sản phẩm tiêu dùng thiết yếu như thực phẩm. Horeca (Khách sạn-Nhà hàng-Café), một trong những kênh tiêu thụ chính của các sản phẩm thủy sản cũng có triển vọng khá ảm đạm trong thời gian tới.

Chỉ số Hiệu suất Nhà hàng (RPI) của Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia Mỹ đã giảm 1,0% trong tháng 3/2023 do kỳ vọng của các nhà quản lý nhà hàng về điều kiện kinh doanh, tăng trưởng doanh số bán hàng và nền kinh tế trong những tháng tới bị suy giảm. Chỉ 46% số chủ các nhà hàng kỳ vọng doanh số bán hàng của họ trong sáu tháng sẽ cao hơn so với cùng kỳ vào tháng4/2023, giảm từ mức 60% vào tháng 3/2023 cho thấy triển vọng của phân khúc nhà hàng trong ngắn hạn vẫn chưa khả quan.

Theo dữ liệu từ Cục Quản trị Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA), cả tổng khối lượng và giá nhập khẩu của thị trường Mỹ đều có xu hướng giảm kể từ đầu nửa cuối năm 2022. Ngay cả trong những tháng cuối năm khi diễn ra các kỳ nghỉ lễ lớn trong năm 2022, thường được coi là thời điểm tiêu thụ thủy sản cao, giá trị nhập khẩu thủy sản của Hoa Kỳ vẫn giảm so với cùng kỳ.

Đến tháng 3/2023, khối lượng nhập khẩu có dấu hiệu phục hồi nhưng giá trị nhập khẩu vẫn tiếp tục xu hướng giảm. Điều này cho thấy, thị trường Mỹ đang có xu hướng nhập khẩu các mặt hàng thủy sản giá rẻ hơn, thể hiện tác động của lạm phát cao đến tiêu dùng của người dân.

Bên cạnh nhu cầu tiêu dùng thủy sản suy yếu do lạm phát cao, lượng hàng tồn kho cao cũng là một trong những nguyên nhân khiến nhập khẩu thủy sản của Mỹ sẽ bị ảnh hưởng trong ngắn hạn. Tồn kho tại thị trường này vẫn ở mức cao nên các nhà nhập khẩu phải giảm hoặc ngừng đặt hàng mới trong những tháng cuối năm 2022 và kéo dài sang đầu năm 2023. Chúng tôi cho rằng tổng khối lượng nhập khẩu thủy sản của thị trường Mỹ nói chung sẽ tiếp tục giảm trước khi phục hồi trong nửa cuối năm 2023, kể từ mức đáy của nửa đầu năm 2023.

Sức tiêu thụ thủy sản của Mỹ suy yếu đã ảnh hưởng lớn đến xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Trong 4 tháng 2023, xuất khẩu thủy sản sang Mỹ ước đạt 412 triệu USD, giảm 51% so với cùng kỳ, góp phần lớn vào việc giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam giảm 29% còn 2,57 tỷ USD. Chúng tôi dự báo nhu cầu thủy sản của Mỹ có thể sẽ phục hồi từ nửa cuối năm 2023 do: lạm phát giảm; mức tồn kho giảm và nhu cầu cho các kỳ nghỉ cuối năm tăng sẽ giúp kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Mỹ tăng 40-50% trong nửa cuối năm so với 6 tháng 2023. Bên cạnh đó, đã có dấu hiệu phục hồi của thị trường này trong tháng 5/2023, khi giá cá tra xuất khẩu bình quân có xu hướng tăng và lạm phát của Mỹ có dấu hiệu hạ nhiệt, với CPI tháng 5/2023 là 4,9%, mức tăng svck thấp nhất trong hai năm qua và thấp hơn kỳ vọng của thị trường.

>> Doanh nghiệp "đói" đơn hàng, xuất khẩu nông, lâm, thuỷ sản "lao dốc”

Thị trường EU: Nhu cầu cá tra ổn định nhờ lạm phát cao

Trong quý 1/2023, kim ngạch xuất khẩu cá tra sang EU chỉ giảm nhẹ 4% so với cùng kỳ xuống còn 45 triệu USD do người dân tại thị trường này ưa chuộng cá thịt trắng của Việt Nam với mức giá hợp lý trong bối cảnh lạm phát cao buộc người dân phải thắt chặt chi tiêu. Hầu hết các thị trường trong EU đều tăng nhập khẩu cá tra Việt Nam, trong đó nhiều thị trường ghi nhận mức tăng trưởng hai con số: Romania (36%), Thụy Điển (53%), Đan Mạch (34%), Bulgaria (49%). Một số thị trường nhỏ hơn tại châu Âu ghi nhận mức tăng trưởng dương 3 con số như: Đức (100%), Litva (429%), Phần Lan (436%).

Theo Agromonitor, giá trung bình cá tra xuất khẩu quý 1/2023 sang EU tăng 9,5% so với cùng kỳ trong khi giá sang thị trường Mỹ và châu Âu giảm lần lượt 22,4% và 16,4%. Giá thị trường Mỹ và EU là giá FOB, do đó ảnh hưởng của thay đổi chi phí vận chuyển hàng năm đã bị loại trừ. Điều này chứng tỏ nhu cầu ngày càng tăng đối với cá tra nói chung ở các nước châu Âu. Do đó chúng tôi kỳ vọng nhu cầu đối với cá tra của Việt Nam tại EU sẽ ổn định trong nửa cuối năm so với 6 tháng 2023 do lạm phát tại EU vẫn ở mức cao trong khi nguồn cung các loại cá thịt trắng khác như cá minh thái bị ảnh hưởng bởi căng thẳng giữa Nga và Ukraine.

Thị trường Trung Quốc phục hồi không như mong đợi sau khi mở cửa hoàn toàn

Đầu năm 2023, Trung Quốc chính thức mở cửa sau 3 năm thực hiện chính sách “Zero Covid” khiến nhập khẩu thủy sản của Trung Quốc tăng đáng kể. Theo thống kê của Hải quan Trung Quốc, trong quý1/2023, giá trị nhập khẩu thủy sản của Trung Quốc tăng mạnh 13%, đạt 4,5 tỷ USD đồng thời tổng khối lượng nhập khẩu tăng 17% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc chưa được như kỳ vọng khi kim ngạch xuất khẩu thủy sản trong 4 tháng 2023 sang thị trường Trung Quốc chỉ đạt 364 triệu USD, giảm 30% so với cùng kỳ do sự sụt giảm mạnh của các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như tôm và cá tra. Thị phần XK thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc cũng giảm đáng kể so với năm 2022, chỉ chiếm 4,2% trong quý1/2023 từ mức 8,8% trong năm 2022.

Sản phẩm tôm của Việt Nam chịu sự cạnh tranh lớn từ Ecuador và Ấn Độ khi thế mạnh của hai quốc gia này là sản phẩm tôm đông lạnh, cỡ nhỏ, giá rẻ. Trung Quốc tăng cường thu mua tôm từ các nước khác trong khi giảm đặt mua các sản phẩm tôm từ Việt Nam. Cụ thể, lượng tôm NK từ Ecuador tăng 43%; từ Ấn Độ tăng 16%; từ Argentina tăng 205% trong quý 1/2023.

Đối với xuất khẩu cá tra Việt Nam, giá trị xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc giảm mạnh 68% trong 4 tháng 2023 vì mức nền 2022 cao do: Người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng cá tra vì giá cả phải chăng và coi cá tra như một sản phẩm thay thế khi giá thịt lợn tăng cao vào năm 2022 và sản xuất cá rô phi tại TQ bị ảnh hưởng trong giai dịch Covid-19 bùng phát mạnh vào năm 2022, theo quan điểm của chúng tôi.

Người dân Trung Quốc đang có tâm lý tiêu dùng thận trọng hơn trong nửa cuối năm 2023 khi các hộ gia đình có thể phải thắt chặt chi tiêu để trả nợ trong khi tỷ lệ thất nghiệp trong tháng 4/2023 đã đạt mức kỷ lục..

Do nền tảng kinh tế vĩ mô của nền kinh tế Trung Quốc khó đoán định và sự cạnh tranh gay gắt từ các nước khác, chúng tôi dự báo xuất khẩu thủy sản từ Việt Nam sang Trung Quốc trong nửa cuối 2023 sẽ không tăng trưởng mạnh so với nửa đầu năm.

 

Lợi nhuận doanh nghiệp thuỷ sản sẽ sụt giảm 

Năm 2022 được đánh giá là một năm thành công rực rỡ của ngành thuỷ sản với tổng doanh thu và lợi nhuận ròng của các công ty thủy sản niêm yết tăng mạnh 29%/86% so với cùng kỳ nhờ nhu cầu thị trường Mỹ bật tăng sau đại dịch, kết quả kinh doanh quý 1/2023 của các công ty niêm yết sụt giảm đáng kể với doanh thu của các công ty xuất khẩu thủy sản niêm yết giảm 32%. Biên lợi nhuận gộp của các công ty hầu hết đều giảm, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra khi giá bán cá trung bình giảm mạnh 12% so với cùng kỳ. Do đó, lợi nhuận ròng của các doanh nghiệp thủy sản niêm yết ghi nhận mức giảm 74% so với cùng kỳ.

Do nhu cầu yếu từ các thị trường xuất khẩu chính và chi phí sản xuất ở mức cao, các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản niêm yết trong ngành, đặc biệt là các doanh nghiệp cá tra, đã đặt kế hoạch kinh doanh thận trọng hơn so với năm 2022.

Hầu hết các doanh nghiệp đều đặt kế hoạch doanh thu 2023 lớn hơn hoặc bằng doanh thu năm 2022. Ngoài ra, họ đang kỳ vọng lợi nhuận sẽ sụt giảm đáng kể trong năm 2023. Điều này cho thấy các doanh nghiệp kì vọng lợi nhuận gộp sẽ giảm mặc dù giá bán bình quân của sản phẩm có thể duy trì ở mức cao do lạm phát. Trong khi đó, các doanh nghiệp xuất khẩu tôm có phần lạc quan hơn về kết quả kinh doanh năm 2023 khi kỳ vọng doanh thu và lợi nhuận đều tăng so với cùng kỳ. Tuy nhiên, với những thách thức có thể thấy được trong năm 2023 của ngành tôm, chúng tôi cho rằng kế hoạch này của các doanh nghiệp là khá tham vọng.

Với các nhu cầu từ các thị trường xuất khẩu chính vẫn đang bị ảnh hưởng, chúng tôi cho rằng hầu hết các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản sẽ ghi nhận mức tăng trưởng lợi nhuận ròng âm trong năm 2023 khi: biên lợi nhuận gộp giảm và mức nền cao 2022. Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng tại thời điểm này, triển vọng ảm đạm của ngành trong năm 2023 đã phần nào được phản ánh vào giá khi cổ phiếu của các doanh nghiệp niêm yết đã giảm khoảng 40-60% kể từ mức đỉnh vào quý 2/2022.