Ô tô điện Trung Quốc gặp rào cản ở Đông Nam Á

Việc BYD gia nhập thị trường ô tô điện Việt Nam vào tháng 7 năm ngoái, nơi dân số trẻ muốn sở hữu xe điện và xe hybrid, nhấn mạnh cả những cơ hội và thách thức mà các công ty Trung Quốc phải đối mặt khi họ tìm cách thâm nhập vào Đông Nam Á.

Khu vực này, nơi hàng trăm triệu người tiêu dùng giàu có đang tìm cách nâng cao chất lượng cuộc sống, là điểm đến lý tưởng cho các nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc, những công ty bị cắt đứt khỏi thị trường Mỹ do các mức thuế trừng phạt và gặp bất lợi cạnh tranh ở châu Âu vì lý do tương tự.

Nhưng những thành quả ban đầu đã nhường chỗ cho một số thực tế khắc nghiệt. Trong khi nhiều người dân ở các nước Đông Nam Á đang mong muốn sở hữu xe ô tô điện, thì giá ô tô điện vẫn còn quá đắt, nằm ngoài tầm với của họ.

Việc tiếp cận một nguồn điện đáng tin cậy không phải lúc nào cũng đảm bảo, và ngay cả khi có, cơ sở hạ tầng sạc xe điện ở nhiều quốc gia vẫn còn chắp vá. Ở một số quốc gia như Việt Nam, người tiêu dùng lại ưu tiên những thương hiệu quen thuộc hơn.

Theo Ron Zheng, chuyên gia tại công ty tư vấn toàn cầu Roland Berger GmbH, Đông Nam Á, nơi có khoảng năm triệu ô tô trên đường so với khoảng 250 triệu xe máy, là một thị trường phức tạp hơn nhiều so với Trung Quốc. Ông chỉ ra, để thâm nhập vào khu vực này, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc sẽ cần phải cân bằng các vấn đề văn hóa, ngôn ngữ và hệ thống quản lý khác nhau.

"Không còn nghi ngờ gì nữa, xe điện thông minh cuối cùng sẽ thay thế ô tô động cơ đốt trong truyền thống. Nhưng Trung Quốc đã mất khoảng 5 năm với các ưu đãi do chính phủ thúc đẩy trước khi người tiêu dùng bắt đầu tự nguyện chuyển đổi và đây cũng có thể là mốc thời gian tương tự đối với Đông Nam Á", ông Zheng cho biết.

Hầu hết người tiêu dùng trong khu vực ít nhất cũng cởi mở với các thương hiệu nước ngoài, điều này được thấy qua ​​sự phổ biến của các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản như Toyota Motor. Mặc dù sức ảnh hưởng của họ đã suy giảm, nhưng các công ty Nhật Bản, bao gồm Nissan Motor và Honda Motor, vẫn chiếm khoảng 68% doanh số bán xe du lịch tại Đông Nam Á vào năm 2023.

Theo dự báo của Roland Berger, thị phần của các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc sẽ tăng lên khoảng 13% vào năm 2030, từ mức 6% vào năm 2023.

Tuy nhiên, xét theo từng quốc gia, các chuyên gia nhận định đây sẽ là một chặng đường dài. Dữ liệu từ hiệp hội ngành Gaikino cho thấy, doanh số bán xe điện tại Indonesia chỉ đạt 43.188 chiếc vào năm ngoái, nhiều hơn con số 125 chiếc vào năm 2020 nhưng vẫn chỉ là một phần nhỏ trong tổng số khoảng 860.000 xe du lịch được bán ra.

Ở mức đó, thật khó để thấy mục tiêu của chính phủ là ba triệu xe điện trên đường phố Indonesia vào năm 2030 có thể đạt được như thế nào.

"Có lẽ người giàu hiểu biết nhiều hơn về xe điện, nhưng những người bình thường thì không. Ngoài ra, còn có yếu tố giá cả và rắc rối thêm khi phải tìm trạm sạc", ông Hairayani, một chuyên gia trong lĩnh vực xe điện tại Indonesia cho biết; đồng thời ông nói thêm rằng, đa số người dân tại quốc gia này không có kế hoạch từ bỏ chiếc xe chạy xăng trong tương lai gần.

Tại Thái Lan, nơi người mua được hưởng trợ cấp của chính phủ là 100.000 baht (khoảng 3.954 đô la Singapore) cho mỗi xe, doanh số bán xe điện đã giảm 9,3% xuống còn 66.732 xe vào năm 2024 so với một năm trước đó, thấp hơn mục tiêu 80.000 xe của Hiệp hội xe điện Thái Lan.

Hiện Thái Lan có mức nợ hộ gia đình cao nhất Đông Nam Á và nhiều người tiêu dùng phải tuân theo các khoản vay ngân hàng được phê duyệt chặt chẽ hơn.

Dữ liệu của Liên đoàn công nghiệp Thái Lan cho thấy tình hình chưa được cải thiện vào tháng 1/2025, khi doanh số bán xe điện chạy bằng pin giảm gần 8% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tình hình của các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc thậm chí còn khó khăn hơn ở những nơi có một công ty trong nước mạnh, chẳng hạn như Việt Nam có thương hiệu VinFast, với mạng lưới trạm sạc đang mở rộng và một chiếc xe điện mini giá rẻ đang dễ dàng vượt mặt các đối thủ Trung Quốc.

Với gần 70% trong số 1.100 người Việt Nam sống tại các thành phố lớn được KPMG khảo sát vào tháng 7/2024 cho thấy, người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang xe điện hoặc xe hybrid. Điều này mang đến cơ hội cho các nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc củng cố vị thế của mình.

Bất chấp nhiều khó khăn còn hiện hữu, các công ty Trung Quốc đang làm mọi cách có thể để nâng cao độ nhận diện trong khu vực.
Công ty con GAC Aion của Guangzhou Automobile Group đã đặt quảng cáo trên các tấm bảng hiệu lớn chào đón du khách đến Bangkok từ Sân bay quốc tế Suvarnabhumi, trong khi BYD gần đây đã mở một phòng trưng bày có kích thước bằng một sân bóng đá ở trung tâm thành phố Jakarta.

Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc cũng đang xây dựng các cơ sở sản xuất trên khắp khu vực, chẳng hạn như nhà máy trị giá 1,3 tỷ đô la Mỹ của BYD tại Java ở Indonesia, dự kiến ​​sẽ đi vào hoạt động vào tháng 1 năm sau. Trong khi đó, Chery Automobile có kế hoạch xây dựng một nhà máy xe điện tại Rayong, Thái Lan, dự kiến ​​sẽ bắt đầu sản xuất trong năm nay với sản lượng hàng năm là 50.000 xe.

Chuyên gia Ron Zheng cho biết Đông Nam Á sẽ mang đến sự biến động ngắn hạn cho các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc. "Khu vực này sẽ đặt ra thách thức khá lớn về mặt hoạt động thực tế, bao gồm logistics và sản xuất hàng loạt".