Hé lộ “quân bài” trong đàm phán thương mại của Trung Quốc
Đất hiếm ngày nay đóng vai trò tối quan trọng với các ngành công nghiệp tiên tiến. Trung Quốc gần như kiểm soát hoàn toàn lĩnh vực rất phức tạp này.
Sau thỏa thuận thương mại sơ bộ giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ tại Thụy Sỹ, đôi bên đã làm dịu đi căng thẳng thương mại, tạm thời giải tỏa bớt áp lực lên chuỗi cung ứng hàng hóa, mở đường để đàm phán sâu hơn.
Ngay cả khi hai nền kinh tế hàng đầu dỡ bỏ thuế quan và các đòn tấn công thương mại khác trong bối cảnh thỏa thuận đình chiến kéo dài 90 ngày, vẫn có một lĩnh vực không dễ đạt được thỏa thuận: kiểm soát xuất khẩu các khoáng sản quan trọng, bao gồm cả đất hiếm từ Trung Quốc .
Các biện pháp kiểm soát không phải là lệnh cấm hoàn toàn. Đầu tiên, yêu cầu phải có giấy phép trước khi có thể vận chuyển đất hiếm. Các nhà xuất khẩu sẽ phải cung cấp thông tin chi tiết về khách hàng trong đơn đăng ký, đơn này sẽ được nhà chức trách chấp thuận trong vòng 45 ngày làm việc.
Trung Quốc đã tạm dừng các hạn chế xuất khẩu nhắm vào 28 công ty Hoa Kỳ; đồng thời cũng xóa 17 công ty khỏi “danh sách thực thể không đáng tin cậy” trong 90 ngày. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn tiếp tục chặn xuất khẩu 7 loại kim loại đất hiếm từ quốc gia này sang Hoa Kỳ, nơi các ngành công nghiệp quốc phòng, năng lượng và ô tô phụ thuộc vào các loại kim loại này.
Ông Thomas Kruemmer, Giám đốc của Ginger International Trade and Investment, một công ty tư vấn và giao dịch tập trung vào đất hiếm, cho biết: “Mục tiêu chính của điều này là ngành công nghiệp quốc phòng Hoa Kỳ”.
Phần lớn các nguyên tố đất hiếm được nhập khẩu vào Hoa Kỳ đều đến từ Trung Quốc. Đây là “lợi thế mang tính chiến lược” trong các cuộc đàm phán thương mại với Washington. Do vậy, Trung Quốc khó có thể đảo ngược hoàn toàn yêu cầu cấp phép xuất khẩu đất hiếm.
Ngành công nghiệp quốc phòng của Hoa Kỳ đang trỗi dậy khi xung đột Nga - Ukraine bước sang năm thứ ba. Ngoài ra, ngành này còn hứa hẹn tương lai tươi sáng sau khi Mỹ thỏa thuận hợp tác cung cấp khí tài quốc phòng trị giá 142 tỷ USD cho Saudi Arabia. Tất cả đều cần đến đất hiếm.
Giáo sư Jacob Gunter, nhà phân tích cấp cao tại Viện nghiên cứu Trung Quốc Mercator ở Berlin, cho biết: “Đất hiếm là điểm kiểm soát và thống trị hiếm hoi mà Trung Quốc có và có thể sử dụng mà không gây ra quá nhiều đau đớn cho chính mình”.
Đất hiếm được sử dụng trong mọi loại công nghệ, từ điện thoại thông minh, TV... đến xe hơi, máy bay và lò phản ứng hạt nhân; từ thiết bị dân sự giản đơn đến khí tài quốc phòng phức tạp. Trung Quốc nắm phần lớn chuỗi cung ứng đất hiếm của thế giới, khai thác gần 70% sản lượng toàn cầu.
Nhưng quan trọng hơn, Trung Quốc có khả năng xử lý khoảng 90% nguồn cung đất hiếm toàn cầu, khiến chúng có thể sử dụng được. Đây là một ngành công nghiệp tốn kém, phức tạp và gây ô nhiễm cao mà các nước phát triển đã né tránh.
Các biện pháp kiểm soát đất hiếm đóng vai trò như một lời nhắc nhở rõ ràng với Hoa Kỳ về sự phụ thuộc của họ vào Trung Quốc. Việc nắm chắc lợi thế này giúp Trung Quốc duy trì đòn bẩy trong các cuộc đàm phán thương mại trong tương lai, đặc biệt với Mỹ.