Sửa Luật Đường sắt: Cần phát huy vai trò then chốt của Nhà nước
Để ngành đường sắt trở thành một trụ cột giao thông hiệu quả và bền vững đúng với kỳ vọng, góp ý Dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi), một số ý kiến cho rằng, cần phát huy vai trò then chốt của Nhà nước.
Theo đó, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, Dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) đã giảm từ 10 Chương, 87 Điều xuống còn 4 Chương, 59 Điều (giảm 06 Chương, 28 Điều so với Dự thảo trình trước đó).
Dự thảo Luật (sửa đổi) đã quán triệt các nguyên tắc quản lý cơ bản (Điều 4) về an toàn, tách bạch quản lý, kinh doanh và cạnh tranh bình đẳng; chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển đường sắt (Điều 5) được chỉnh lý rõ ràng, thu hẹp đúng đối tượng hưởng ưu đãi và bổ sung cơ chế giám sát của Quốc hội; cơ chế quy hoạch linh hoạt (Điều 20) được bổ sung yêu cầu cập nhật quy hoạch kịp thời và đưa vào diện giám sát tối cao, hạn chế nguy cơ lạm dụng.
Bên cạnh đó, thủ tục chuẩn bị dự án (Điều 33) đã được rút gọn có chọn lọc và cơ chế đặc thù trong đấu thầu (Điều 34) đã được bổ sung chặt chẽ để phòng, chống thất thoát…
Nhìn nhận về Dự thảo Luật (sửa đổi), một số ý kiến cho rằng, Dự thảo Luật đã thể chế hóa kịp thời, đầy đủ chủ trương của Đảng về đầu tư phát triển hệ thống đường sắt, tháo gỡ các “điểm nghẽn về thể chế” trong lĩnh vực đường sắt, phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật. Để ngành đường sắt trở thành một trụ cột giao thông hiệu quả và bền vững đúng với kỳ vọng, cần phát huy vai trò then chốt của Nhà nước.
Theo bà Phạm Chi Lan - nguyên Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) đã tạo nhiều cơ hội cho đơn vị tư nhân tham gia đầu tư, phát triển, tăng khả năng cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.
Dù vậy, Nhà nước vẫn phải giữ vai trò then chốt trong việc xây dựng và định hướng quy hoạch phát triển ngành.
Vị chuyên gia này cho rằng, để đường sắt trở thành trụ cột của hệ thống giao thông vận tải quốc gia, cần xác định rõ vị thế và chức năng với các phương thức vận tải khác như đường bộ, hàng không, đường thủy… điều này nhằm đảm bảo sự phối hợp đồng bộ, tránh đầu tư chồng chéo, dàn trải và gây lãng phí nguồn lực.
Bên cạnh đó, Nhà nước cần xét đến các yếu tố khác như địa hình, địa chất, biến đổi khí hậu… trong việc xây dựng quy hoạch.
“Một số nhà đầu tư Nhật Bản từng trao đổi với tôi rằng, trước khi triển khai những dự án hạ tầng quy mô lớn, cần có dữ liệu địa chất tối thiểu trong 70 năm trở lại đây. Bởi, nếu không lường trước những biến đổi địa chất, công trình có nguy cơ bị hư hỏng sau khi hoàn thành, gây tổn thất lớn về kinh tế. Vì vậy, việc Nhà nước cung cấp thông tin, dữ liệu chính xác để các nhà đầu tư tính toán là rất cần thiết”, vị chuyên gia này chia sẻ.
Còn theo TS Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, một trong những điểm cốt lõi khác là tìm cách cân bằng, hài hoà mục tiêu lợi ích giữa khu vực công và tư.
Nhà nước thường hướng đến lợi ích dài hạn như thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, gia tăng giá trị hạ tầng quốc gia, nâng cao chất lượng sống cho người dân... trong khi đó, khu vực tư nhân thường đặt trọng tâm vào hiệu quả tài chính, khả năng thu hồi vốn và bảo đảm lợi nhuận.
“Việc dung hoà các mục tiêu lợi ích không hề đơn giản, mà cần thêm những cơ chế, chính sách khéo léo và linh hoạt”, vị chuyên gia này nhìn nhận.
Xoay quanh nội dung Dự thảo Luật, trước đó, không ít ý kiến cũng cho hay, Dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) đang thể hiện nỗ lực của Chính phủ trong việc xây dựng chiến lược nhằm “đánh thức” một ngành giao thông từng bị lãng quên, đồng thời tạo ra cơ chế đồng hành mạnh mẽ giữa Nhà nước và khu vực tư nhân.
Những ưu đãi thực chất về tài chính được nêu trong Dự thảo Luật sẽ tạo ra sức hấp dẫn không nhỏ đối với các nhà đầu tư. Điều này cũng sẽ thúc đẩy sự hợp tác, gắn kết của Nhà nước và khối tư nhân, cùng phát huy thế mạnh để hoàn thành các dự án lớn, điển hình là tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam có tổng vốn dự kiến 67 tỷ USD.
Được biết, theo Chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, dự kiến tại phiên họp hôm nay 27/6, Quốc hội sẽ tiến hành biểu quyết thông qua Luật Đường sắt (sửa đổi) - Đây được cho là cơ hội lịch sử để ngành đường sắt trở thành một trụ cột giao thông xanh, an toàn, hiệu quả và bền vững đúng với kỳ vọng mà chiến lược hạ tầng quốc gia đã vạch ra.