Vì sao ông Trump đòi sa thải quan chức sau dữ liệu việc làm mới?
Động thái chưa từng có tiền lệ của Tổng thống Mỹ đang làm dấy lên lo ngại nền kinh tế Mỹ thực sự đang phải đối mặt với nhiều nguy cơ suy thoái.
Tổng thống Donald Trump đã yêu cầu cách chức bà Erika McEntarfer, ủy viên Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS), sau khi báo cáo việc làm cho thấy sự suy giảm nghiêm trọng của thị trường lao động.
Hành động này ngay lập tức làm dấy lên tranh cãi trong giới đầu tư và chuyên gia, khi ông Trump cáo buộc bà McEntarfer “chính trị hóa dữ liệu”, dù không đưa ra bất kỳ bằng chứng cụ thể nào.
“Công tác thống kê của Mỹ đại diện cho chuẩn mực vàng từ lâu. Việc nghi ngờ dữ liệu chỉ vì chúng không phản ánh điều bạn muốn nghe sẽ làm xói mòn lòng tin của thị trường”, Neil Dutta, Trưởng bộ phận kinh tế tại Renaissance Macro Research khẳng định.
Thị trường hoảng loạn
Theo báo cáo mới nhất từ BLS, thị trường lao động Mỹ chỉ tạo thêm trung bình 35.000 việc làm mỗi tháng trong ba tháng qua — mức thấp nhất kể từ thời kỳ đại dịch. Điều này lập tức khiến thị trường tài chính chao đảo.
Các nhà đầu tư nhanh chóng chuyển sang kênh trú ẩn an toàn là trái phiếu chính phủ, khiến lợi suất trái phiếu kỳ hạn 2 năm giảm xuống còn 3,68%, mức giảm trong ngày lớn nhất kể từ tháng 12/2023. Đồng thời, chỉ số S&P 500 ghi nhận tuần giảm điểm mạnh nhất kể từ tháng Năm, còn Russell 2000 — chỉ số đại diện cho cổ phiếu vốn hóa nhỏ — giảm 5 phiên liên tiếp, tồi tệ nhất trong hơn hai tháng.
“Với tốc độ tạo việc làm gần như ngừng lại và gánh nặng thuế quan đang chờ phía trước, hoàn toàn có khả năng thị trường sẽ ghi nhận số liệu việc làm âm trong thời gian tới, khiến lo ngại suy thoái gia tăng”, Jeff Schulze, Giám đốc chiến lược tại ClearBridge Investments nhận định.
Đồng thời, đồng USD giảm tới 1% trong phiên — mức sụt giảm trong ngày lớn nhất kể từ tháng 4 — và chỉ số biến động Cboe VIX vọt lên trên ngưỡng 20, lần đầu tiên kể từ đợt rúng động vì thuế quan hồi tháng Tư.
Trước viễn cảnh kinh tế chậm lại và áp lực thị trường, xác suất Fed cắt giảm lãi suất vào tháng 9 đã tăng vọt lên 91%, so với chỉ 40% vào đầu tuần.
“Nhà đầu tư có thể đã trở nên quá tự mãn khi chờ tác động từ tăng trưởng chậm lại do thuế quan và lãi suất cao. Tác động nguội lạnh kinh tế do thuế quan bắt đầu hiện rõ. Diễn biến lao động yếu buộc Fed phải để mắt tới, và với tiền lệ phản ứng chậm gần đây, khả năng hành động trong vài tháng tới là rất cao”, Charlie Ripley, chiến lược gia cấp cao tại Allianz Investment Management cho biết.
“Cú đấm bồi” từ thuế quan mới
Ngay khi báo cáo việc làm được công bố, ông Donald Trump tiếp tục gia tăng áp lực lên nền kinh tế bằng việc công bố một đợt áp thuế mới, đẩy thuế suất trung bình đối với hàng nhập khẩu toàn cầu lên 15% — mức cao nhất kể từ thập niên 1930.
Cùng lúc đó, dữ liệu cũng cho thấy ngành sản xuất Mỹ đang co hẹp mạnh nhất trong 9 tháng, khiến các nhà đầu tư và giới hoạch định chính sách thêm lo ngại.
Nhiều nhà kinh tế cho rằng các chính sách thuế quan trừng phạt và việc đơn phương thay đổi luật chơi thương mại quốc tế của ông Trump đang làm tổn hại đến nền kinh tế — vốn là đối tượng được kỳ vọng hưởng lợi từ chính sách tiền tệ nới lỏng.
Thuế nhập khẩu cao khiến chi phí sản xuất tăng lên cho doanh nghiệp Mỹ, và đồng thời áp một “loại thuế gián tiếp” lên người tiêu dùng. Thậm chí, thuế quan còn có nguy cơ thổi bùng lạm phát trở lại, gây trở ngại cho Fed trong việc hạ lãi suất.
“Có quá nhiều yếu tố tiêu cực lớn — như thâm hụt ngân sách, thuế quan và lạm phát. Mức độ biến động mà Tổng thống Trump tự tạo ra cho nền kinh tế là lý do chúng ta cần hết sức thận trọng”, Rich Weiss, Giám đốc đầu tư tại American Century Investment Management cảnh báo.
Tình trạng bất ổn này khiến nhiều nhà đầu tư lớn thiệt hại đáng kể — chỉ số HFRX Macro/CTA giảm 3% từ đầu năm, đang hướng đến năm tệ nhất kể từ 2018.
“Sự kết hợp giữa báo cáo việc làm yếu và bất ổn do thuế quan là lời nhắc rõ ràng rằng còn nhiều rủi ro phía trước,” – Jeffrey Palma, Giám đốc chiến lược đa tài sản tại Cohen & Steers nhận định.
Căng thẳng địa chính trị càng khiến thị trường thêm thận trọng. Ông Trump cho biết ông đã ra lệnh triển khai tàu ngầm hạt nhân đến “các khu vực thích hợp,” với lý do là những phát ngôn “khiêu khích cao độ” từ cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev.