Sửa Luật Xây dựng: Cần bổ sung, làm rõ các khái niệm
Để đảm bảo tính toàn diện, phù hợp với thực tế, góp ý xây dựng và hoàn thiện Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi), chuyên gia cho rằng, cần bổ sung, làm rõ các khái niệm…
Theo đó, với bố cục gồm 8 Chương và 97 Điều, Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) dự kiến được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội đầu tháng 10/2025, và trình Quốc hội khóa XV xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).
Việc sửa đổi Luật lần này đặt ra nhiệm vụ, không chỉ giải quyết sự thiếu đồng bộ, thống nhất giữa Luật Xây dựng và các luật liên quan cũng đang gây lúng túng cho nhà đầu tư; các quy định đã lạc hậu so với sự phát triển của khoa học công nghệ và yêu cầu quản lý mới… mà còn đòi hỏi phải cập nhật để phân định rõ thẩm quyền quản lý xây dựng ở địa phương, khi tổ chức bộ máy chính quyền địa phương đã có thay đổi.
Vì vậy, đây là một nhiệm vụ tất yếu, cấp bách không chỉ nhằm khắc phục những bất cập hiện tại; mà quan trọng hơn là tạo ra một khung khổ pháp lý mới, hiện đại, thông thoáng, minh bạch nhằm giải phóng mọi nguồn lực cho đầu tư phát triển.
Dự thảo Luật đang đưa ra lấy ý kiến được đánh giá cao bởi sự đổi mới phương thức quản lý, nâng cao hiệu quả quản trị trong đầu tư xây dựng. Chuyển cách phân loại dự án từ theo nguồn vốn sang theo hình thức đầu tư (đầu tư công, PPP, đầu tư kinh doanh tư nhân) nhằm khắc phục bất cập hiện nay trong xác định nguồn vốn.
Cùng với đó, mô hình quản lý dự án cũng được đề xuất rút gọn từ 6 xuống 2 hình thức (hoặc giao Ban quản lý dự án chuyên nghiệp, hoặc chủ đầu tư tự tổ chức quản lý), giúp tinh giản bộ máy trung gian; thủ tục hành chính và điều kiện đầu tư kinh doanh trong xây dựng cũng được đề xuất cắt giảm, đơn giản hóa tối đa…
Tuy nhiên, bên cạnh những điểm tích cực, để đảm bảo tính toàn diện, phù hợp với thực tế, góp ý xây dựng, hoàn thiện Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi), chuyên gia cho rằng, Dự thảo Luật cần bổ sung, làm rõ các khái niệm.
Tham gia góp ý Dự thảo Luật, TS-KTS Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch kiến trúc đô thị Việt Nam nhấn mạnh, Dự thảo cần bổ sung, làm rõ các khái niệm để đảm bảo tính toàn diện và tương thích với các luật liên quan.
“Khái niệm “công trình xây dựng” chưa phản ánh yếu tố sáng tạo nghệ thuật; “sự cố công trình” chưa đề cập nguyên nhân khách quan như thiên tai, biến đổi khí hậu…”, TS-KTS Đào Ngọc Nghiêm dẫn chứng.
Đồng thời nhấn mạnh, Dự thảo Luật phải kế thừa có chọn lọc các khái niệm trong những bộ luật hiện hành, đồng thời cập nhật các yếu tố mới để tránh khoảng trống pháp lý khi áp dụng.
Theo TS-KTS Đào Ngọc Nghiêm, quan hệ giữa hoạt động xây dựng và quy hoạch xây dựng đang có nhiều thay đổi. Quy hoạch không chỉ theo hướng từ trên xuống (quốc gia, ngành) mà còn “ngang và dưới lên” như quy hoạch phân khu, chi tiết.
Do đó, Dự thảo Luật Xây dựng cần được thiết kế sao cho phù hợp với mô hình chính quyền đô thị 2 cấp, xác định rõ quyền hạn và trách nhiệm của từng cấp trong việc điều chỉnh, giám sát quy hoạch.
“Cần có khung quy định cụ thể để chính quyền 2 cấp thực hiện quản lý trật tự xây dựng, cấp phép và xử lý vi phạm. Nếu không, các địa phương dễ lúng túng, chồng chéo thẩm quyền”, TS-KTS Đào Ngọc Nghiêm bày tỏ.
Đồng quan điểm, một số ý kiến cũng cho hay, Dự thảo Luật cũng cần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ trong quản lý xây dựng, kèm theo cơ chế giám sát, trách nhiệm giải trình cụ thể. Luật cần ngắn gọn, rõ ràng những nguyên tắc cơ bản, không ôm đồm chi tiết.
Cùng với vấn đề đã nêu, liên quan đến thủ tục hành chính, giấy phép xây dựng, tham gia góp ý, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI) – PGS-TS Trần Chủng đặt vấn đề, trong hoạt động xây dựng trên thế giới có 2 loại giấy phép quan trọng nhất là “Giấy phép xây dựng” và “Giấy phép sử dụng công trình”. “Giấy phép xây dựng” để bảo đảm việc tuân thủ “kỷ cương, phép nước” còn “Giấy phép sử dụng” để bảo đảm tôn trọng giá trị quyền con người được sử dụng công trình xây dựng an toàn.
Theo PGS-TS Trần Chủng, không nên “sợ” giấy phép, bởi cấp phép trong hoạt động xây dựng là việc “cần phải làm”. Bởi, những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thi hành Luật Xây dựng thời gian qua liên quan đến việc cấp giấy phép chủ yếu nằm ở “cách cấp phép”.
Vì vậy, vị này đề xuất, các Nghị định hướng dẫn của Chính phủ sắp tới cần có nghiên cứu rất sâu về loại công trình phải cấp phép; các điều kiện được cấp phép và thẩm quyền cấp phép. Cần bảo đảm tính minh bạch về nội dung, quy trình cấp phép để người dân và các chủ thể thuận tiện tuân thủ pháp luật.