Sửa Luật Xây dựng cần tạo thuận lợi cho địa phương thực thi

Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) dự kiến sẽ được Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp tháng 10/2025. Đây được xem là một bước đi quan trọng nhằm tháo gỡ vướng mắc, đồng thời kiến tạo khuôn khổ pháp lý đồng bộ, hiện đại hơn cho hoạt động xây dựng – lĩnh vực có vai trò trụ cột trong phát triển hạ tầng, đô thị và kinh tế - xã hội đất nước.

Theo Bộ Xây dựng, Dự thảo tập trung vào việc đổi mới phương thức quản lý, đơn giản hóa thủ tục hành chính và phân định rõ trách nhiệm của các chủ thể. Theo đó, Dự thảo dự kiến sửa đổi, điều chỉnh 141/168 điều, sắp xếp lại thành 8 chương, 96 điều, tập trung vào bốn nhóm vấn đề lớn.

Thứ nhất là đổi mới phương thức, nâng cao hiệu quả quản trị trong đầu tư xây dựng. Thứ hai là cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh. Thứ ba là phân cấp quản lý từ Trung ương đến địa phương, gắn trách nhiệm rõ ràng cho các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng, bảo đảm minh bạch, trách nhiệm giải trình. Thứ tư là chỉ quy định những vấn đề khung, nguyên tắc thuộc thẩm quyền Quốc hội, còn chi tiết giao Chính phủ quy định.

Từ thực tiễn triển khai tại các địa phương, nhiều bất cập trong phân cấp quản lý và tổ chức thực thi Luật Xây dựng đã bộc lộ rõ nét. Chính vì vậy, trong quá trình góp ý Dự thảo, đại diện các tỉnh, thành phố đã nêu nhiều đề xuất, kiến nghị nhằm tháo gỡ khó khăn, bảo đảm tính thống nhất và tạo thuận lợi hơn cho chính quyền địa phương trong thực hiện.

Ông Lê Đức Yên, Trưởng phòng Quy hoạch Kiến trúc và Phát triển đô thị Sở Xây dựng Đà Nẵng dẫn chứng, thành phố hiện tồn tại sự thiếu đồng bộ trong quy hoạch. Quy hoạch chung xã do cấp thành phố phê duyệt, trong khi quy hoạch phân khu phường lại do UBND xã phê duyệt, dẫn đến chồng chéo, khó triển khai. Ông kiến nghị cần có sự thống nhất phân cấp thẩm quyền giữa các loại quy hoạch, bảo đảm phù hợp vai trò của chính quyền đô thị.

Tương tự, ông Dư Minh Hùng, Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Cà Mau cho biết, việc định nghĩa và phân loại đô thị hiện nay gặp nhiều khó khăn, nhất là khi có sự sáp nhập hoặc chia tách đơn vị hành chính. Ngoài ra, cơ chế tài chính, nguồn vốn cho lập quy hoạch đô thị chưa ổn định, gây khó khăn cho việc triển khai.

Ông Hùng cũng nhấn mạnh, mối quan hệ giữa khu vực đô thị và các khu vực kinh tế - xã hội khác chưa được xác định rõ, dẫn đến nhiều mâu thuẫn trong quản lý. Việc phân cấp quản lý đô thị còn bất cập, đặc biệt ở cấp xã khi năng lực cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu. Do đó, cần có giải pháp nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý ở cấp cơ sở.

Tại cuộc họp về sửa đổi Luật Xây dựng mới đây, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà ghi nhận Bộ Xây dựng đã làm việc trách nhiệm, tiếp thu nhiều ý kiến, tạo sự đồng thuận cao. Ông nhấn mạnh việc sửa đổi luật phải coi là nhiệm vụ cấp bách để thể chế hóa chủ trương phân cấp, phân quyền, sắp xếp đơn vị hành chính, đồng thời bảo đảm đồng bộ với Luật Đất đai, Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư.

Theo Phó Thủ tướng, các điều khoản cần phân loại thành 4 nhóm: chỉnh sửa kỹ thuật để phù hợp mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; thay đổi chính sách tập trung vào phân cấp và thẩm quyền quản lý; đơn giản hóa thủ tục hành chính với khả năng cắt giảm 50% công đoạn và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, dữ liệu số trong quản lý xây dựng.

Phó Thủ tướng cũng đề nghị cách phân loại dự án phải dựa trên tính chất công trình và mức độ phức tạp về công nghệ, thay vì chỉ theo quy mô vốn. "Một khu đô thị vốn lớn nhưng kỹ thuật quen thuộc thì khác hẳn một cây cầu công nghệ mới lần đầu áp dụng. Cách phân loại phải sát thực tế hơn", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Về cấp phép xây dựng, Phó Thủ tướng khẳng định đây là công cụ quản lý cuối cùng nhưng cần cải cách mạnh mẽ, tránh chồng chéo. Không nên sợ tên gọi giấy phép. Quan trọng là cải cách quy trình, nhiều thủ tục trong một bộ hồ sơ, một cửa, rõ thẩm quyền. Nếu hồ sơ thiết kế khả thi đã tích hợp đầy đủ các nội dung này thì việc cấp phép gần như chỉ mang tính khẳng định.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng cũng đề nghị tham khảo tiêu chuẩn quốc tế cho các lĩnh vực trong nước chưa có quy chuẩn, cho phép thuê tư vấn nước ngoài để bảo đảm tính khách quan. Đồng thời, tạo cơ chế linh hoạt cho chủ đầu tư ứng dụng công nghệ mới, phát triển công trình xanh, thông minh. Ngoài ra, cần nghiên cứu cơ chế thanh toán, quyết toán minh bạch để bảo vệ doanh nghiệp nhỏ và nhà thầu phụ, thay thế quy định chỉ thanh toán sau thanh tra, kiểm toán.