Thị trường dầu mỏ chao đảo với "cú sốc" Trung Đông

Giá dầu không còn "bình tĩnh có kiểm soát"

Sau 2 năm chịu đựng những cơn địa chấn địa chính trị từ Trung Đông, giới giao dịch dầu mỏ phần lớn đã làm quen với trạng thái "bình tĩnh có kiểm soát". Nhưng với đợt không kích mới nhất của Israel vào lãnh thổ Iran, sự điềm tĩnh lâu nay của thị trường năng lượng đang đứng trước phép thử lớn nhất.

Sáng thứ Sáu – thời điểm thông tin vụ tấn công bằng tên lửa của Israel được phát đi – giá dầu Brent đã bật tăng tới 13% trước khi chốt phiên ở mức khoảng 74 USD/thùng – tăng 7% chỉ trong một ngày. Đà tăng mạnh phản ánh tâm lý lo ngại rằng dù chưa có gián đoạn vật lý nào, rủi ro địa chính trị đã quay trở lại làm yếu tố chính chi phối thị trường.

“Khi có chiến tranh, chẳng ai muốn giữ vị thế bán khống vào cuối tuần,” Andreas Laskaratos, Giám đốc điều hành hãng giao dịch năng lượng AB Commodities nhận định.

Trong suốt năm qua, thị trường dầu mỏ phần lớn đã phớt lờ các căng thẳng ở Trung Đông. Dù giữa Israel và Iran từng xảy ra nhiều đợt phóng tên lửa – vào tháng 4 và tháng 10 năm ngoái – dòng chảy dầu từ khu vực vẫn không bị gián đoạn. Tuy nhiên, tâm lý "bình thường mới" ấy đang bắt đầu rạn nứt.

Đợt leo thang lần này diễn ra trong bối cảnh thị trường dầu đang chịu áp lực giảm giá vì dư cung. OPEC+ đang dần dỡ bỏ các cam kết cắt giảm sản lượng, trong khi sản lượng từ các quốc gia ngoài nhóm như Brazil và Guyana tiếp tục tăng. Thêm vào đó, viễn cảnh chiến tranh thương mại mới dưới thời Tổng thống Donald Trump đang làm nhu cầu tiêu thụ trở nên bấp bênh.

Nhưng yếu tố gây bất an lớn nhất chính là khả năng Israel tiếp tục ra đòn – và Iran sẽ đáp trả ra sao? Các nhà giao dịch buộc phải tính đến nhiều kịch bản: từ việc kiềm chế căng thẳng cho đến nguy cơ phong tỏa eo biển Hormuz – tuyến huyết mạch vận chuyển 1/5 lượng dầu toàn cầu.

Giá dầu có thể dao động tới 50 USD/thùng

Các nhà phân tích của Goldman Sachs đã nâng dự báo giá dầu ngắn hạn thêm 2–3 USD/thùng sau vụ không kích của Israel vào Iran, nhưng cũng đưa ra nhiều kịch bản: giá dầu Brent có thể vượt 100 USD/thùng trong tình huống xấu nhất, hoặc giảm xuống dưới 50 USD/thùng trong kịch bản ít căng thẳng nhất. Dự báo cơ bản vẫn là dưới 60 USD/thùng vào quý IV năm nay.

“Khả năng leo thang xung đột tại Trung Đông khiến rủi ro đối với dự báo giá của chúng tôi nghiêng về chiều tăng,” Daan Struyven và các đồng nghiệp tại Goldman nhận định.

Các thị trường phái sinh cũng cho thấy xu hướng phòng ngừa rủi ro. Khối lượng giao dịch các quyền chọn mua tăng vọt, trong đó nhiều hợp đồng sẽ sinh lời nếu giá dầu vượt 85 USD/thùng vào cuối tháng 6. Tỷ lệ giá quyền chọn mua so với quyền chọn bán đạt mức cao nhất kể từ tháng 3/2022 – thời điểm Nga mở cuộc tấn công toàn diện vào Ukraine.

Dù vậy, rủi ro gián đoạn nguồn cung dầu vẫn chỉ là giả định. “Hầu hết các đối tác chúng tôi trao đổi đều cho rằng khả năng Iran phong tỏa eo Hormuz là rất thấp vì hậu quả sẽ quá lớn,” hãng tư vấn FGE NexantECA viết trong báo cáo.

Chuyên gia Helima Croft từ RBC Capital Markets – một cựu nhà phân tích CIA – cũng cho rằng “sự hiện diện của Hạm đội 5 Hoa Kỳ tại Bahrain khiến điều đó gần như bất khả thi trong thời gian dài”.

Tuy nhiên, chỉ cần xác suất rủi ro tăng nhẹ là đủ khiến giá bị kéo theo.

Dù Israel đến nay chưa đánh vào cơ sở hạ tầng dầu khí của Iran, giới giao dịch vẫn không thể loại trừ nguy cơ này. Nếu Iran phản ứng mạnh tay – tấn công tàu chở dầu hoặc đẩy nhanh chương trình hạt nhân – khả năng Mỹ tái áp đặt lệnh trừng phạt hoặc gia tăng căng thẳng là hoàn toàn có thể xảy ra.

Ngược lại, một kịch bản khác có thể khiến giá dầu giảm. Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Sáu đã kêu gọi Iran “chấp nhận một thỏa thuận” nếu không muốn bị tấn công “tàn khốc hơn”. Nếu Tehran nhượng bộ, một thỏa thuận hạt nhân mới có thể đồng nghĩa với việc nới lỏng trừng phạt – tức là xuất khẩu dầu của Iran tăng trở lại.

Chuyên gia đầu tư Dan Pickering lưu ý rằng trong suốt một thập kỷ qua, các sự kiện tương tự thường không dẫn tới leo thang. “Những tình huống như thế này thường là cơ hội để ‘bán khi giá tăng’. Mức độ lo ngại luôn vượt xa thực tế.”

FGE NexantECA cũng ghi nhận một số nhà đầu tư đang xem đây là cơ hội bán – nhưng đa phần vẫn chưa dám hành động vì rủi ro leo thang vẫn hiện hữu trong vài tuần tới.

“Phải rất dũng cảm mới dám đi ngược lại đà tăng này. Nhưng chúng tôi không tin rằng xu hướng tăng hiện tại sẽ kéo dài. Các yếu tố cung – cầu chưa thay đổi”, Laskaratos nhận xét.