Thu thuế qua sàn: Cần nghiên cứu yếu tố kỹ thuật

Diễn biến phức tạp của dịch bệnh và giãn cách xã hội đã làm thay đổi hành vi người tiêu dùng một cách nhanh chóng, theo hướng phụ thuộc vào giao dịch online, thương mại điện tử (TMĐT),... Nếu cơ quan Thuế không thu được thuế của các cá nhân, doanh nghiệp kinh doanh xuyên biên giới trên các nền tảng số, thì sẽ gây ra sự thất thu lớn cho ngân sách Nhà nước.

Nhiều vướng mắc

Mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 40/2021/TT-BTC, đối với hoạt động TMĐT, ngoài việc thực hiện nghĩa vụ thuế theo các quy định hiện hành thì riêng đối với các sàn giao dịch TMĐT, chủ sở hữu sàn sẽ có trách nhiệm khai thuế thay, nộp thuế thay cho cá nhân kinh doanh thông qua sàn theo lộ trình của cơ quan Thuế.

Trong thời gian chưa thực hiện được việc khai thuế thay, nộp thuế thay cho cá nhân, tổ chức là chủ sở hữu sàn giao dịch TMĐT phải có trách nhiệm cung cấp các thông tin liên quan đến hoạt động kinh doanh của cá nhân thông qua sàn theo yêu cầu của cơ quan Thuế theo quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, việc này cũng đang vấp phải nhiều ý kiến trái chiều. Theo đó, đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), Chủ tịch Nguyễn Ngọc Dũng cho rằng, Thông tư 40/2021/TT-BTC có nhiều nội dung mới so với bản dự thảo đăng tải đầu tiên ngày 12/03/2021, nhưng Ban soạn thảo chưa tổ chức lấy ý kiến của các bên liên quan và các đối tượng chịu sự tác động trực tiếp. Do đó, một số quy định trong Thông tư chưa có tính khả thi cao và có thể gây ra nhiều tác động lớn đối với hoạt động kinh doanh của các sàn TMĐT, cũng như hàng trăm nghìn cá nhân kinh doanh trên sàn.

Thứ nhất, các sàn TMĐT không phải là đơn vị “trả thu nhập” mà chỉ cung cấp hạ tầng công nghệ để kết nối người bán và người mua, giúp họ thực hiện giao dịch. Vì vậy không thuộc đối tượng có nghĩa vụ kê khai, khấu trừ thuế thu nhập của người bán.

Thứ hai, trong các trách nhiệm của sàn TMĐT theo quy định tại Nghị định 52/2013/NĐ-CP, không có trách nhiệm phải kê khai thay, nộp thuế thay cho người bán. Một trong những nội dung trong dự thảo Nghị định sửa đổi thay thế Nghị định 52 coi các mạng xã hội cung cấp dịch vụ bán hàng là sàn TMĐT, như vậy nếu theo Thông tư 40/2021/TT-BTC các mạng xã hội kể cả của các nhà cung cấp nước ngoài cũng phải kê khai và nộp thuế thay cho các cá nhân kinh doanh.

Thứ ba, theo Điều 45 Luật Quản lý thuế, cá nhân kinh doanh sẽ phải kê khai và nộp thuế tại cơ quan thuế nơi họ đặt địa điểm kinh doanh. Việc yêu cầu kê khai thay và nộp thuế thay cho cá nhân kinh doanh trên sàn sẽ dẫn đến mâu thuẫn với quy định hiện hành trong trường hợp cá nhân kinh doanh có trụ sở tại tỉnh khác.

Thứ tư, lộ trình dự kiến triển khai áp dụng các yêu cầu với các sàn TMĐT theo Thông tư 40/2021/TT-BTC sẽ có hiệu lực từ ngày 01/08/2021, đây là khoảng thời gian quá ngắn để các sàn có thể kịp chuẩn bị hệ thống cho việc thu thập dữ liệu và báo cáo theo yêu cầu của cơ quan thuế.

Cần giải pháp

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, LS. Trần Thị Thanh Lam, văn phòng Luật sư Chính Pháp, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cho biết, hiện tại, Thông tư số 40 do Bộ Tài chính ban hành là giải pháp để ngăn chặn tình trạng thất thu thuế đối với các trường hợp thu nhập lớn nhờ kinh doanh online, nhưng không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ thuế.

Tuy nhiên, Luật sư Lam cũng đồng ý với VECOM là theo Khoản 6 Điều 1 Luật thuế thu nhập cá nhân sửa đổi 2012 (sửa đổi Điều 24 Luật thuế thu nhập cá nhân 2007) thì sàn TMĐT không phải là tổ chức trả thu nhập và cũng không phải là cá nhân có thu nhập chịu thuế. Về bản chất, sàn giao dịch là đơn vị trung gian cung cấp dịch vụ kết nối bên mua và bên bán, hỗ trợ cho giao dịch mua bán được xác lập với chức năng trung gian thanh toán, còn thu nhập là của bên bán hàng hóa trên sàn.

Bên cạnh đó, trách nhiệm của sàn TMĐT theo quy định tại Nghị định 52/2013/NĐ-CP thì không có trách nhiệm phải kê khai thay, nộp thuế thay cho người bán. Theo khoản 7 Điều 37 Nghị định này, người bán trên sàn giao dịch mới là người có trách nhiệm thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật.

Về cách thức thực hiện, mỗi sàn giao dịch sẽ có lượng người bán và giao dịch mỗi ngày rất lớn, trong khi những người bán này sẽ ở nhiều địa phương khác nhau, thậm chí là ở nước ngoài, do đó việc kiểm soát giao dịch của cá nhân nào là giao dịch đến ngưỡng chịu thuế sẽ khá khó khăn, đó là chưa kể đến họ phải phân biệt giữa cá nhân kinh doanh và hộ kinh doanh, do sàn TMĐT chỉ kê khai và nộp thuế thay cá nhân kinh doanh.

“Các sàn sẽ phải có cách thức quản lý bằng phần mềm ứng dụng tính toán đảm bảo tính hiệu quả và an toàn mới đảm bảo được việc thống kê, tính toán, kiểm soát. Chính vì vậy muốn quy định pháp luật khả thi thì sẽ cần nghiên cứu phối hợp về yếu tố kỹ thuật giữa sàn giao dịch và cơ quan thuế”, LS. Lam cho biết.

Để đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật và đảm bảo quy định nêu trên khả thi, vị Luật sư cũng cho rằng, cơ quan chức năng cần sớm sửa đổi bổ sung một số quy định của Luật thuế thu nhập cá nhân, Nghị định về TMĐT và các văn bản khác có liên quan đến trách nhiệm kê khai thuế thay, nộp thuế thay, cung cấp thông tin của sàn thương mại điện tử. Hướng dẫn cụ thể về việc sàn TMĐT có đặc điểm ra sao, thì sẽ phải thực hiện việc kê khai thuế thay cho cá nhân kinh doanh, cũng như việc xác định cá nhân kinh doanh và hộ kinh doanh ra sao, cách thức triển khai trên thực tế.

Việc này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các sàn giao dịch thương mại và cơ quan thuế về cách thức xác định cá nhân kinh doanh và tính toán, lưu giữ, kiểm soát thông tin từ những cá nhân kinh doanh đạt ngưỡng chịu thuế.

Theo một chuyên gia tư vấn thuế, Luật Quản lý thuế đã luật hóa nghĩa vụ của các nhà cung cấp nước ngoài thực hiện việc đăng ký, kê khai và nộp thuế trực tiếp với cơ quan thuế Việt Nam. Đây được xem là một bước phát triển tất yếu của chính sách thuế nhằm đáp ứng sự thay đổi chóng mặt cách thức mà các giao dịch B2B (doanh nghiệp tới doanh nghiệp) hay B2C (doanh nghiệp tới khách hàng) vốn vẫn được tiến hành.

“Cần làm rõ rằng, Luật Quản lý thuế không tạo thêm bất kỳ gánh nặng thuế mới nào mà chỉ bổ sung cơ chế thu để nắm được cả các giao dịch mà trước đây việc thu không khả thi. Tới nay, vẫn chưa rõ mức độ tác động của quy định mới đối với các bên có liên quan trong sân chơi TMĐT sâu rộng như thế nào. Vẫn còn nhiều câu hỏi cần lời giải đáp, đặc biệt với các sàn TMĐT, các cổng thanh toán hay các ngân hàng thương mại”, vị chuyên gia cho biết.