Thuế vàng 20% trên lợi nhuận: Công bằng hay thêm gánh nặng?

Đề xuất thay đổi cách tính thuế đối với giao dịch vàng đang thu hút sự quan tâm của dư luận. Thay vì đánh thuế theo giá trị giao dịch, một số ý kiến đề nghị chỉ thu 20% trên lợi nhuận, phần chênh lệch giữa giá bán và giá mua. Hướng tiếp cận này được cho là công bằng hơn, giảm gánh nặng cho người bán nhỏ lẻ và hạn chế nguy cơ “thuế chồng thuế”.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng thu trên giá trị giao dịch với thuế suất thấp lại đơn giản và khả thi hơn trong quản lý thực tế.

Theo TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính – ngân hàng, đánh thuế trên toàn bộ số tiền giao dịch dễ dẫn đến thuế chồng thuế. Tiền mua vàng thường đã là thu nhập sau thuế; nếu lại thu tiếp trên toàn bộ giá trị giao dịch, chính sách sẽ không phản ánh đúng phần thu nhập tăng thêm.

Theo ông, thuế nên đặt đúng chỗ, chỉ đánh vào lợi nhuận phát sinh. Cách này vừa công bằng dọc theo chuỗi, vừa gửi tín hiệu đúng tới thị trường, đó là đầu cơ ngắn hạn, lợi nhuận cao thì chịu thuế cao; tích trữ dài hạn, lợi nhuận thấp hơn thì gánh nặng thuế giảm tương ứng.

Vị chuyên gia cũng chỉ ra “điểm nghẽn” kỹ thuật, xác định giá mua đầu vào rất khó khi người dân tích trữ lâu năm, không còn hóa đơn. Vì thế, cần cơ chế tính giá bình quân tham chiếu tại các mốc thời gian, hoặc cho phép người nộp thuế tự khai có ràng buộc kiểm tra sau, dựa trên bảng giá tham chiếu cơ quan quản lý công bố định kỳ.

Ở một góc nhìn khác, ông Nguyễn Văn Được – Trưởng Ban Chính sách Hội Tư vấn và Đại lý thuế TPHCM thiên về phương án thu trên giá trị giao dịch với thuế suất thấp (khoảng 0,5%–1,5%).

Vị chuyên gia cho rằng, cách này dễ thực hiện, đặc biệt với vàng trang sức, vàng mỹ nghệ, vốn đã qua pha chế có thể xem như hàng hóa. Khi đó, việc phối hợp thuế giá trị gia tăng ở khâu nhập khẩu/bán ra đối với doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân mức thấp với giao dịch lẻ sẽ giúp bộ máy vận hành gọn, rõ.

Ngay cả với vàng miếng, nếu quản lý theo hướng thương mại hóa, hóa đơn điện tử và chuẩn hóa dữ liệu giao dịch sẽ giúp mô hình thu theo giá trị đơn giản hóa đáng kể khâu quản trị. Ông Được nhấn mạnh cần thuế suất thật thấp để không “đóng băng” nhu cầu chính đáng, đồng thời dành nguồn lực cho kiểm tra các trường hợp rủi ro cao thay vì dàn trải.

Cũng trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh câu chuyện này, luật sư Lê Thị Nhung Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts cho rằng, chính sách thuế mới phải được thiết kế minh bạch, đồng bộ và có lộ trình rõ ràng.

Trước hết, phải định nghĩa rành mạch các khái niệm cốt lõi, cụ thể: “lợi nhuận chịu thuế” là gì, sự kiện phát sinh nghĩa vụ thuế xác định tại thời điểm nào, đối tượng chịu thuế phân biệt ra sao giữa cá nhân bán lẻ, người đầu cơ và cơ sở kinh doanh vàng. Tiếp đó, cần cơ chế chứng minh giá vốn có “lối thoát” cho hàng tồn cũ, cho phép sử dụng bảng giá tham chiếu lịch sử do cơ quan quản lý công bố định kỳ, chấp nhận mức chênh lệch nhỏ được miễn kiểm tra để tránh tranh cãi không cần thiết.

Bà cũng nhấn mạnh phải đặt mức miễn hoặc giảm hợp lý đối với giao dịch nhỏ lẻ, giảm chi phí tuân thủ cho người dân và cơ sở kinh doanh; đồng thời thiết kế mức thời gian nắm giữ để phân biệt tích trữ dài hạn với lướt sóng. Triển khai cũng cần đồng bộ công nghệ, hóa đơn điện tử, xác thực điện tử tại điểm bán, kết nối dữ liệu giao dịch và bảng giá tham chiếu; có quy trình giải quyết khiếu nại minh bạch, thời hạn rõ ràng, chế tài đầy đủ để xử lý khai sai cố ý.

Cuối cùng, luật sư Nhung đề xuất lộ trình hai bước. Giai đoạn đầu thí điểm tại một số địa bàn hoặc nhóm sản phẩm để đo độ phù hợp; sau đó mở rộng, điều chỉnh các thông số như thuế suất, mức miễn, phương pháp xác định giá vốn dựa trên dữ liệu thực tế.

“Không nên đột ngột áp thuế khi hạ tầng pháp lý và dữ liệu chưa sẵn sàng. Hãy bắt đầu thận trọng, để chính sách mới có thể vận hành trơn tru, giảm áp lực cho người dân, tăng hiệu quả quản lý và củng cố niềm tin thị trường”, luật sư Lê Thị Nhung nói.