Trái thanh long Việt trước nguy cơ mất thị trường tại EU

Như Diễn đàn Doanh nghiệp đã thông tin, Văn phòng SPS Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) vừa phát đi cảnh báo từ Liên minh châu Âu (EU) về thực phẩm xuất khẩu của Việt Nam. Cụ thể, hàng loạt lô hàng đã bị EU thu hồi do vi phạm nghiêm trọng các quy định an toàn thực phẩm, đẩy doanh nghiệp vào nguy cơ mất trắng thị trường xuất khẩu tỷ đô.

Theo văn bản số 27/SPS-BNNVN ngày 12/2/2025, nhiều sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam đã không đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của EU. Một số doanh nghiệp chưa đăng ký lưu hành các sản phẩm có chứa thành phần từ thực phẩm mới, vi phạm quy trình phê duyệt của châu Âu. Nhiều trường hợp khai báo không trung thực về nguyên liệu, đặc biệt là các thành phần có thể gây dị ứng cho người tiêu dùng, làm dấy lên mối lo ngại lớn về việc minh bạch và an toàn thực phẩm.

Nghiêm trọng hơn, một số sản phẩm chứa phụ gia không được phép sử dụng hoặc vượt mức quy định, khiến EU buộc phải ra lệnh thu hồi ngay lập tức. Đáng chú ý, chỉ trong vòng hơn 40 ngày đầu năm nay, EU gửi tới 12 cảnh báo do các sản phẩm nông sản, thực phẩm của Việt Nam vi phạm các quy định an toàn thực phẩm của thị trường này. Trong đó có 3 cảnh báo liên quan đến trái thanh long, do dư lượng thuốc trừ sâu vượt ngưỡng cho phép.

Cụ thể, 3 lô hàng thanh long của 3 công ty ở Tiền Giang và TP HCM bị cảnh báo do phát hiện dư lượng thuốc trừ sâu vượt ngưỡng. Những lô hàng này đã bị EU trả lại, tiêu hủy và niêm phong tại hải quan để xử lý.

Chia sẻ với báo chí, ông Ngô Xuân Nam - phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam cho biết, hiện nay thanh long Việt Nam đang bị EU áp tần suất kiểm tra 30% tại cửa khẩu, kèm theo đó các lô hàng xuất khẩu phải có giấy chứng thư kết quả phân tích dư lượng thuốc trừ sâu.

"Theo quy định, cứ 6 tháng EU sẽ họp một lần để xem xét vi phạm an toàn thực phẩm của các nước xuất khẩu nông sản, thực phẩm. Trong vòng hơn 1 tháng qua, trái thanh long đã có 3 cảnh báo. Thời gian tới, nếu không kiểm soát tốt dư lượng thuốc bảo vệ thực vật theo quy định của EU, mà họ tiếp tục phát hiện thêm các vi phạm thì trái thanh long có nguy cơ bị tăng tần suất kiểm tra lên 50% là rất cao", ông Nam bày tỏ quan ngại.

Ông Nam cũng khuyến cáo các vùng trồng, vùng nguyên liệu, cơ sở đóng gói, doanh nghiệp xuất khẩu sang EU cũng phải có giải pháp để kiểm soát dư lượng thuốc trừ sâu vì dư lượng tối đa cho phép rất thấp, hầu hết là không quá 0,01mg/kg. Các địa phương có vùng trồng thanh long cũng phải tăng cường kiểm tra, giám sát việc này.

Lý giải về việc vì sao các lô hàng thanh long trước khi xuất khẩu đã có giấy chứng thư kết quả phân tích dư lượng thuốc trừ sâu nhưng khi EU kiểm tra vẫn phát hiện nhiều vi phạm, ông Nam cho biết kết quả lấy mẫu chỉ có giá trị trên mẫu phân tích, trong khi EU họ lấy mẫu ngẫu nhiên. Nguyên nhân sai khác có thể do trong quá trình thu mua thanh long, doanh nghiệp mua từ nhiều vùng nguyên liệu, trong đó có vùng trồng không kiểm soát tốt dư lượng thuốc trừ sâu nên ảnh hưởng tới cả lô hàng.

"Nếu thanh long lấy từ vùng nguyên liệu kiểm soát tốt về an toàn thực phẩm, về sử dụng thuốc trừ sâu thì khả năng sai khác kết quả sẽ rất thấp, còn nếu một lô hàng được thu mua từ nhiều vùng nguyên liệu thì doanh nghiệp phải đảm bảo lấy mẫu khách quan để đảm bảo kết quả kiểm tra lại cũng khách quan", ông Nam khuyến cáo.

Chia sẻ với phóng viên xung quanh nội dung này, một số chuyên gia cũng cho biết, các hoạt chất thuốc trừ sâu EU cảnh báo trên trái thanh long là chuyện đã lặp lại từ nhiều năm trở lại đây.

Đây có thể là những hoạt chất được sử dụng khá phổ biến để dùng trị một số loại nấm, bệnh trong quy trình canh tác thanh long. Về nguyên nhân dư lượng vượt ngưỡng cho phép cũng có thể là do các nhà vườn chưa tuân thủ đúng thời gian cách ly sau khi sử dụng các hoạt chất này so với mốc thời gian thu hoạch trái hoặc chưa xử lý kỹ trước khi xuất khẩu.

Cũng theo các chuyên gia, EU là thị trường rất khắt khe về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, để làm hàng cho thị trường này thì doanh nghiệp bắt buộc phải có vùng liên kết, kiểm soát chặt chẽ khâu sản xuất. Còn nếu doanh nghiệp đi mua thu gom từ nhiều vùng nguyên liệu khác nhau thì xác suất vi phạm là rất cao.