Trung Quốc "đặt cược" vào AI để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế

Ngày 26/8, Quốc vụ viện Trung Quốc đã ban hành một chỉ thị cấp cao về sáng kiến “AI Plus”, đánh dấu giai đoạn tiếp theo trong tham vọng phát triển AI của quốc gia này. Lần đầu tiên được đề cập trong báo cáo công tác chính phủ năm 2024 như một khẩu hiệu chung và được tái khẳng định trong phiên bản năm 2025, sáng kiến này giờ đây đã đi kèm với các mục tiêu cụ thể, mốc thời gian rõ ràng và các ưu tiên theo ngành.

Đáng chú ý, chỉ thị này là bản kế hoạch chi tiết nhất từ trước đến nay, tích hợp AI vào toàn bộ các lĩnh vực như công nghiệp, nông nghiệp, năng lượng, dịch vụ và quản lý công. Mục tiêu là thúc đẩy năng suất, hiện đại hóa các ngành công nghiệp và nâng cao hiệu quả, đặt AI vào vai trò động lực trung tâm cho quá trình chuyển đổi kinh tế và hiện đại hóa hệ thống quản trị.

Vượt ra ngoài các mục tiêu trong nước, chính sách này còn nhấn mạnh tham vọng của Trung Quốc trong việc định hình sự phát triển AI trên toàn cầu. Theo đó, Trung Quốc đặt mục tiêu phổ biến các công cụ mã nguồn mở do mình phát triển, hỗ trợ các quốc gia thuộc khu vực Nam Bán cầu nâng cao năng lực AI và thu hẹp khoảng cách AI toàn cầu.

Theo SCMP, ba mốc thời gian quan trọng mà Trung Quốc đưa ra đối với AI. Đến năm 2027, các ứng dụng AI dự kiến sẽ được tích hợp trong 6 lĩnh vực chủ chốt, với tỷ lệ phổ cập thiết bị đầu cuối thông minh và tác nhân AI đạt 70%. Đến năm 2030, con số này sẽ vượt 90%, thúc đẩy tăng trưởng chất lượng cao trong toàn nền kinh tế và mở rộng ứng dụng AI trên tất cả các lĩnh vực. Đến năm 2035, Trung Quốc đặt mục tiêu hoàn tất quá trình chuyển đổi sang một nền kinh tế và xã hội vận hành bằng AI, tạo nền tảng cho công cuộc hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa.

Mặc dù chỉ thị này chưa hướng tới mục tiêu phát triển AI tổng quát, nhưng việc nhấn mạnh các năng lực nền tảng cho thấy tham vọng của Trung Quốc vượt xa các ứng dụng ngắn hạn trước mắt.

Dựa trên các chính sách và mục tiêu đã có, bao gồm các mục tiêu năm 2024 và 2025 của Quốc vụ viện Trung Quốc về xây dựng chính phủ số, chỉ thị nói trên nhấn mạnh cam kết lâu dài của Trung Quốc trong việc tận dụng AI phục vụ cho phát triển kinh tế, xã hội và hệ thống quản trị.

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc xem AI là trung tâm của an ninh quốc gia và năng lực cạnh tranh toàn cầu. Bắc Kinh lần đầu tiên phác thảo tham vọng này trong chiến lược quốc gia về AI năm 2017, đặt ra các bước để trở thành trung tâm đổi mới AI hàng đầu.

Năm 2023, Chủ tịch Tập Cận Bình công bố Sáng kiến Quản trị AI Toàn cầu. Vào tháng 7, Thủ tướng Lý Cường đã công bố Kế hoạch Hành động Toàn cầu về Quản trị AI, đề ra lộ trình 13 điểm cho hợp tác quốc tế liên quan đến AI.

Theo bà Genevieve Donnellon-May, nhà nghiên cứu tại Oxford Global Society, nhà phân tích khu vực Châu Á - Thái Bình Dương của podcast The Red Line, chỉ thị AI Plus của Trung Quốc mang theo nhiều ý nghĩa trong bối cảnh trong nước.

Trước thực trạng tăng trưởng chậm lại, nợ gia tăng, bất ổn trong ngành bất động sản và sản xuất truyền thống, cùng với áp lực về nhân khẩu học và lao động, giới lãnh đạo Trung Quốc cho thấy họ muốn sử dụng AI để hiện đại hóa công nghiệp, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và xây dựng các hệ sinh thái công nghiệp thông minh nhằm đối phó với những thách thức này.

Bà May cũng cho biết thêm, bằng cách đó, Bắc Kinh kỳ vọng nâng cao năng suất tổng thể, hiệu quả vận hành, củng cố năng lực cạnh tranh trong các ngành then chốt, hỗ trợ đạt được các mục tiêu kinh tế quốc gia và cải thiện hiệu quả quản trị. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ cách thức Trung Quốc sẽ đo lường hiệu quả của AI trong việc nâng cao năng suất và hiệu quả như thế nào.

Với khu vực và toàn cầu, chỉ thị AI Plus cũng phản ánh tham vọng của Trung Quốc trong việc đạt được tự lực công nghệ và vai trò lãnh đạo toàn cầu về AI. Thông qua đầu tư vào các mô hình AI, năng lực tính toán và hạ tầng dữ liệu, Bắc Kinh mong muốn giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, đồng thời tăng cường năng lực đổi mới trong nước.

Việc cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và xây dựng năng lực cũng là cách để Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng quốc tế, đặc biệt ở các quốc gia thuộc Nam Bán cầu, nơi có thể tận dụng cơ hội để củng cố hệ sinh thái số và tham gia sâu hơn vào nền kinh tế dựa trên AI.

Song song đó, sáng kiến còn định vị Trung Quốc là người dẫn dắt trong lĩnh vực AI toàn cầu. Bằng việc quảng bá các công cụ mã nguồn mở do Trung Quốc phát triển và hỗ trợ nâng cao năng lực AI cho các nước đang phát triển, Bắc Kinh có thể định hình các chuẩn mực, đạo đức và hạ tầng AI toàn cầu.

Những nỗ lực này cũng phù hợp với chiến lược “Vành đai kỹ thuật số” mà Trung Quốc thúc đẩy nhằm xây dựng hạ tầng số tại các quốc gia tham gia.

Về tổng thể, các chuyên gia nhận định rằng, chỉ thị này tăng cường năng lực cạnh tranh trực tiếp của Trung Quốc với Mỹ và các cường quốc khác trong đổi mới AI.

Washington đã áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với chất bán dẫn, thiết bị sản xuất chip và chip AI, từ đó phơi bày những điểm yếu của Trung Quốc trong một số lĩnh vực. Tuy nhiên, điều này cũng đã thúc đẩy đầu tư nội địa và sự quyết tâm của Bắc Kinh trong việc đạt được tự chủ công nghệ và vai trò lãnh đạo toàn cầu.

Tuy vậy, bà May cũng chỉ ra, nhiều thách thức nghiêm trọng vẫn tồn tại, như dữ liệu phân mảnh, chất lượng thấp và thiếu hụt nhân lực chất lượng cao. Một mối lo khác là việc triển khai AI quá nhanh và phụ thuộc vào các nền tảng có thể đe dọa an ninh dữ liệu và làm gia tăng chi phí như một số chuyên gia AI Trung Quốc đã cảnh báo.

Ngoài ra, rủi ro kinh tế và công nghiệp cũng đáng lo ngại không kém. Chi phí triển khai AI quá cao, hoặc nghịch lý năng suất, tức đầu tư lớn vào AI nhưng không thu được hiệu quả tương xứng có thể dẫn đến lãng phí nguồn lực.

Chỉ thị “AI Plus” định vị AI là trụ cột của mô hình tăng trưởng mới của Trung Quốc và chất xúc tác cho công cuộc hiện đại hóa Nhà nước. Bằng việc tích hợp AI vào toàn bộ nền kinh tế và bộ máy hành chính, Bắc Kinh hướng tới mục tiêu tăng trưởng nhanh hơn, năng suất cao hơn và năng lực quản trị sắc bén hơn.

Tuy nhiên, cùng với cách tiếp cận từ trên xuống với các mục tiêu quốc gia rõ ràng, Trung Quốc cũng cần đảm bảo sự linh hoạt và minh bạch trong quá trình triển khai, nếu muốn AI thực sự trở thành trụ cột cho sự chuyển hóa kinh tế và cải cách hành chính.